خالد مشعل:آتشبس دائم فقط با پایان حصر غزه قابلقبول است/جنگ حاضر امشب یا فردا تمام می‌شود
استیون ساکر، مجری برنامه "هاردتاک" بی‌بی‌سی در مصاحبه با خالد مشعل، رئیس دفتر سیاسی حماس، در محل سکونت او در دوحه، نظرات او را در مورد جنگ غزه، شرایط پایان این جنگ و وضعیت فلسطینیان سوال کرده است.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) متن مصاحبه به این شرح است:
- تا چه حد آماده‌اید این وضعیت ادامه پیدا کند؟
رنج و فاجعه انسانی کار اسرائیل است، ما قربانیان آن هستیم و من امیدوارم این وضعیت هرچه زودتر رفع شود. این جنگی است که نتانیاهو بدون هیچ توجیهی علیه غزه به راه انداخته است. او موضوع مربوط به شهرک‌نشینان کرانه باختری (اشاره به ربودن و کشته شدن سه نوجوان اسرائیلی) را بهانه انتقامجویی از غزه قرار داد. او با مساله چانه‌زنی با اعضای دولت ائتلافی‌اش در اسرائیل مواجه است و برای انحراف جامعه بین‌المللی، می‌خواست از غزه انتقام بگیرد و مخالفان خود را با توسل به خون فلسطینیان راضی کند.
- به شما پیشنهاد آتشبس داده شده است، تا کی آماده ادامه وضعیت کنونی هستید؟
ما با هیچ ابتکاری که باعث کاهش این تجاوزگری و محاصره اقتصادی (غزه) شود مخالفت نداریم. پیشنهادی که شد شامل آتش‌بسی بود که فقط حصر اقتصادی غزه را تحکیم می‌کرد. هشت سال حصر اقتصادی برای مردم غزه کافی است. تعداد کشته‌شدگان این حصر غیرموجه بیش از کشته‌های تمام جنگ‌های قبلی است. آنچه من می‌گویم کاملا روشن است: به تجاوزگری و حصر پایان دهید.
- آیا واقعا توقف درگیری آن چیزی نیست که همین حالا به آن نیاز است؟
این موضعگیری در دوحه طراحی نشده است، بلکه موضع مردم غزه، حماس، جهاد اسلامی، جبهه خلق و توده مردم فلسطینی در غزه است که به ما می‌گویند "آتشبس را قبول نکنید، ما فقط می‌خواهیم این حصر متوقف شود." چیزی که ما نمی‌خواهیم، توقف مرگ سریع و تداوم مرگ تدریجی است که می‌تواند ادامه داشته باشد و باعث فاجعه انسانی شود. بانک‌های جهان عملا بر بانک‌های فلسطینی فشار آورده‌اند تا برای مردم غزه پول منتقل نکنند. مردم غزه دارند می‌میرند. تصور کنید بریتانیا، که یک جزیره بزرگ در دریای آتلانتیک است، با حصر اقتصادی مواجه باشد. مردم بریتانیا چه می‌کنند؟ تصور کنید که شهرهای بریتانیا تحت حصر و در معرض تجاوزگری باشند، مثل آن وضعیتی که در جریان جنگ جهانی دوم برای شهر کاونتری وجود داشت. مردم جهان باید به آنچه در گذشته روی داده است و رفتاری که صورت گرفت نگاه کنند و ما را سرزنش نکنند. چند روز پیش، شنیدم که یک نماینده پارلمان (بریتانیا) گفت که "علیه اسرائیل و علیه تجاوز موشک می‌انداختم."
- حماس متهم است که از روی عمد غیرنظامیان را به مخاطره می‌اندازد.
آمار، ماجرای متفاوتی را نشان می‌دهد. شما آمار را از هر جهت در نظر بگیرید. ما بیش از هفتصد شهید دادیم که بیشتر آنها غیرنظامی هستند و اسرائیل این رقم را تایید کرده است. چه کسی باید مسئول شناخته شود؟ اشغالگران، شهرک‌نشینان؟ یا اینکه کسی که از خود دفاع می‌کند، مقصر است؟ از شما می‌پرسم. وقتی بریتانیا (در جریان جنگ جهانی دوم) دوگل (رهبر نهضت مقاومت فرانسه علیه نیروهای اشغالی آلمان) را پذیرفت و او با استفاده از بی‌بی‌سی نهضت مقاومت علیه نازی‌ها را در پاریس راه انداخت، آیا دوگل مسئول کشتن فرانسویان بود؟ یا اینکه به آنان نوری را نشان داد تا خودشان را از اشغال نازی‌ها رها کنند؟ این مساله‌ای برای تمامی جهانیان است. مانند مردم آفریقای جنوبی، مردم فلسطین هم می‌خواهند بدون اشغالگری، بدون وجود شهرک‌ها زندگی کنند. وقت آن است که جامعه بین‌المللی به آخرین اشغالگری تاریخ که اشغال فلسطین است، پایان دهد.
- شما متهم هستید که عمدا زندگی مردم غزه را به خطر می‌اندازید و غیرنظامیان را به عنوان سپر انسانی به کار می‌برید.
این دروغ است. حماس از خودش دفاع می‌کند و رهبری خود را به خاطر مردمش قربانی می‌کند. اسرائیل است که با هواپیماهای اف16 و همه اسلحه‌های آمریکایی و غربی مسئول کشتن فلسطینیان است. حماس و هر عضو نهضت مقاومت، هنگامی که علیه اشغالگران می‌جنگد، در واقع دارد از مردمش حمایت می‌کند. من گفتم که وقتی بریتانیا در جنگ جهانی دوم به دوگل اجازه داد از طریق بی‌بی‌سی خواستار مقاومت شود، آیا دوگل داشت مردمش را نابود می‌کرد یا از مردمش در برابر اشغال نازی‌ها حمایت می‌کرد؟ ما همان کاری را می‌کنیم که همه مردم تحت اشغال می‌کنند.
- چطور مقاومت می‌تواند مخفی کردن موشک‌ها در یک مدرسه را توجیه کند؟
این یک دروغ آشکار است. به اسرائیل نگاه کنید. سکوهای پرتاب موشک در کجای غزه است؟
- سازمان ملل متحد گفته است که موشک‌ها در ساختمان یک مدرسه مخفی نگه داشته شده بودند. دبیرکل سازمان ملل متحد از اینکه افراد مسئول این اقدام، مدرسه را به یک هدف نظامی تبدیل کرده بودند، ابراز خشم کرد.
موشک‌ها به مقاومت تعلق دارد، زیر زمین انبار شده است و اسرائیل نمی‌تواند به آنها دسترسی داشته باشد. به همین دلیل است که اسرائیل وانمود می‌کند که اینها در محل‌های غیرنظامی هستند و بیمارستان‌ها و مساجد را هدف قرار می‌دهد. جهان امروز شاهد کشتار در شجاعیه و یک کشتار جدید در شرق خان یونس بوده است. این قصابی در غزه است و جهان بی‌تفاوت نشسته و حماس را مقصر می‌داند.
- چرا این تعداد غیرنظامی جان خود را از دست می‌دهند، چرا وقتی ارتش اسرائیل با هشدار تلفنی از مردم می‌خواهد محلی را ترک کنند، وزارت کشور حماس می‌گوید که آن محل امنیت دارد؟
می‌خواهید که رهبران مردم، آنان را از خانه‌هایشان دور کنند؟ اگر این منطق به شما در بریتانیا و آمریکا عرضه می‌شد، چه می‌گفتید؟ چه دولتی از مردم خود می‌خواهد خانه‌هایشان را تخلیه کنند؟
- رهبران حماس چه حقی دارند به مردم غیرنظامی بگویند که نباید به هشدار اسرائیل گوش بدهند؟
مردم کسانی هستند که در سرزمین خود ثابت‌قدم هستند. ما یک نبرد هجده روزه داشته‌ایم، اما آیا شنیده‌اید که کسی غزه را ترک کرده باشد؟ مردم حق دارند در خانه و زمین خود بمانند. می‌دانید اسرائیل چطور به مردم هشدار می‌دهد؟ یک هشدار می‌فرستد و سه دقیقه بعد یک اف16 خانه‌ها را نابود می‌کند. آیا این نحوه درست هشداردهی است؟ اسرائیل از نظر نظامی در هدف قرار دادن مقاومت شکست خورده است و حالا غیرنظامیان را هدف قرار می‌دهد. تصویر واقعی این است.
- اینکه از مردم بخواهند با سینه برهنه از خانه‌های خود دفاع کنند، آیا اقدامی مسئولانه بوده است؟
این تصمیم توسط خود خانواده‌های فلسطینی اتخاذ شده است، فلسطینیان در کشور خود هستند. این وضع زندگی فلسطینیان است. یک فلسطینی خانه خود را با پول خودش ساخته است. آیا اسرائیلی‌ها انتظار دارند که آن را همین طوری رها کند؟ این اطلاعات اشتباه است. حماس به مردم دستور نمی‌دهد در داخل خانه‌هایشان بمانند. حماس مردم را تشویق می‌کند که استوار باشند و نشان دهند که ثابت قدم هستند. به غزه بروید و مردم را در بیمارستان‌ها و نواحی ویران‌شده ببینید. شما نباید قربانیان جنگ را مقصر بدانید. تقصیر باید متوجه اسرائیلی‌ها باشد که مرتکب این کشتار شدند. ما هفتصد کشته دادیم. اکثر آنان غیرنظامی هستند در حالی که حماس توجه خود را بر کشتن سربازان اسرائیلی متمرکز کرده است. این نشانه تفاوت اخلاقی بین مقاومت فلسطین و تجاوزگری اسرائیلی است.
- بیانیه (شیمون) پرز این بوده که: هیچ کشوری تحمل نمی‌کند که تروریست‌ها از تونل‌های زیرزمینی خارج شوند و مردم بی‌گناه را به قتل برسانند.
آیا دولتی در جهان هست که یک قدرت اشغالی را که سرزمینش را اشغال کرده است، تحمل کند؟ آیا این یک اشغال صهیونیستی نیست؟ آیا اسرائیل اشغالگر نیست؟ آیا یک قانون بین‌المللی وجود ندارد که اعلام می‌کند کرانه باختری رود اردن سرزمین اشغالی است؟ جامعه بین‌المللی چه کرده است؟ ماهیت بحران و ماحصل کلام این است که فلسطینیان از اشغال رنج می‌برند. حقوق بین‌الملل باید در مورد اسرائیل به کار رود، اشغالگری و ایجاد شهرک‌های یهودی‌نشین، کشتار، بی‌خانمان کردن مردم. چرا شما به موشک‌های بدساخت و ضعیفی که از غزه پرتاب می‌شوند توجه می‌کنید؟ چرا از موشک‌های پیشرفته‌ای که در سراسر جهان ساخته می‌شوند و غزه را هدف قرار می‌دهند، انتقاد نمی‌کنید؟
- تردیدی نیست که موشک‌های اسرائیلی خیلی بهتر از موشک‌های شماست، اما موشک‌های شما کورکورانه شلیک می‌شود و اسرائیل می‌گوید حق دارد از مردم خودش در برابر آنها دفاع کند.
و مردم فلسطینی که سرزمینشان توسط اسرائیل اشغال شده و پر از شهرک‌های یهودی‌نشین است هم این حق را دارند. آیا حقوق بین‌الملل نمی‌گوید که هر کس حق دارد از خودش دفاع کند؟ چرا فقط اسرائیل حق دارد از خودش دفاع کند، اسرائیل اشغالگر و سرکوبگر است، ارتش بزرگی دارد. نیمی از فلسطینیان تحت اشغال آن زندگی می‌کنند و نیمی دیگر در سایر نقاط جهان پراکنده‌اند. مردم ما حق دارند از خود دفاع کنند، اما جامعه جهانی ریاکار و حامی اسرائیل است. جهانیان ما را تشویق کردند که دموکراسی داشته باشیم. چرا جامعه جهانی دموکراسی در فلسطین و پیروزی حماس در انتخابات را محترم نمی‌شمارد؟
- در حال حاضر، به نظر می‌رسد که به دلیل عزم دو طرف، مساله این جنگ قابل حل نیست. شما حاضرید تا چه جایی پیش بروید؟ در نظر دارید موشک‌های خود را به سوی تل‌آویو و حتی دورتر پرتاب کنید. آیا استراتژی حماس این است؟
استراتژی ما در حماس این است که سرزمین‌مان را از اشغالگران پس بگیریم و یک کشور مانند هر کشور دیگری، یک کشور مستقل بدون اشغال و شهرک‌سازی ایجاد کنیم. استراتژی حماس این است که از مردمش دفاع کند. ما یک نبرد دشوار در برابر خود داریم، اسرائیل از نظر نظامی از ما قوی‌تر است اما ما یک هدف عادلانه داریم، این است تفاوت بین ما و اسرائیل، بین آنها و بین صاحبان زمین، بین اشغالگران و صاحبان واقعی زمین. تاریخ به ما آموخته است مردمی که با هدف پیش می‌روند، بالاخره بر اشغالگران پیروز می‌شوند، هر چند که رسیدن به پیروزی خیلی طول بکشد.
- در حال حاضر، برای مردم غزه، موضوع مهمتر این است که بعد چه اتفاقی خواهد افتاد. این جنگ برای بیش از دو هفته است که جریان داشته و دفعه قبل که جنگ زمینی روی داد، هزار و سیصد فلسطینی کشته شدند و مدت زیادی طول کشید تا غزه به حالت اول برگردد. چند نفر دیگر باید کشته شوند تا با صلح موافقت کنید؟
برای ما، زندگی هر فرد و هر قطره خون فلسطینیان عزیز است. اینها فرزندان ما هستند و نه فرزندان اسرائیل. اشغالگری جنایت است، تجاوز جنایت است و محاصره اقتصادی جنایتی است که با حقوق بین‌الملل تضاد دارد. کسی که می‌خواهد ریختن خون فلسطینیان تمام شود، باید اشغال غزه و محاصره غزه را کنار بگذارد.
- برای امضای آتشبس چه شرایطی دارید؟
ما می‌خواهیم هر چه زودتر آتشبس برقرار شود، اما این باید همراه رفع حصر غزه باشد. این خواست مردم غزه است. من از سازمان ملل متحد، بریتانیا و آمریکا می‌خواهم که به غزه بروند و از مردم بپرسند چه می‌خواهند. تضمین می‌دهم که جواب مردم غزه همین است.
- آمریکایی‌ها روی یک توافق دو مرحله‌ای آتشبس کار می‌کنند که طبق آن، اول آتشبس برقرار می‌شود و بعد مذاکرات جدی برای کاهش حصر غزه.
بدون توجه به مسایل اجرایی، برای ما مهم است که این طرح حاوی تضمینی واقعی در مورد رفع حصر غزه باشد. چنین وعده‌هایی قبلا هم داده شده اما به جایی نرسیده است. غزه بخشی از سرزمین فلسطینی با یک میلیون و هشتصد هزار نفر است که باید بتوانند بدون محاصره زندگی کنند، فرودگاه و بندر داشته باشند. ما می‌خواهیم با جهان ارتباط داشته باشیم و نمی‌خواهیم توسط یک گذرگاه مرزی کنترل شویم. گذرگاهی که غزه را به بزرگترین زندان جهان تبدیل کرده است. مردم نمی‌توانند برای معالجه یا کار به خارج از غزه بروند، چرا مردم غزه در بزرگترین زندان جهان به مرگ تدریجی محکوم شده‌اند؟ این جنایت است. ما خواستار توقف تجاوز و پایان حصر هستیم. ما مشتاقیم که خونریزی در غزه تمام شود.
- شما رهبر سیاسی حماس هستید و از طرف حماس صحبت می‌کنید. آیا خط مشی شما طوری هست که موشک‌پرانی را متوقف کنید، مذاکره کنید و شرایط اقتصادی غزه را تغییر دهید؟
چرا شما به راه حل قدم به قدم تاکید دارید؟ عرفات در توافقنامه اسلو با راه‌حل گام به گام موافقت کرد، اما بعد از پنج سال چه نتیجه‌ای گرفت؟ هیچ. الان بیشتر از بیست سال از آن زمان گذشته و هیچ نتیجه‌ای به دست نیامده است. ما یک تضمین بین‌المللی در مورد توقف تجاوزگری و پایان محاصره می‌خواهیم. ما یک موافقتنامه واقعی می‌خواهیم نه یک موافقتنامه قدم به قدم. ما همچنین می‌خواهیم اشغال تمام شود. فلسطینیان حق دارند در کرانه باختری و نوار غزه آزاد باشند. ما حق داریم سرنوشت خودمان را در سرزمین خودمان تعیین کنیم.
- توان نظامی شما دارد تحلیل می‌رود و غیرنظامیان رنج می‌برند. به چه دلیل فکر می‌کنید که زمان و امکان لازم را برای تحمیل شرایط خود دارید. مطمئنا به آتشبس نیاز دارید.
حفظ جان مردم هدف و مسئولیت اخلاقی همه رهبران است، اما کسی نباید قبول کند که ما از مردم حفاظت کنیم در حالی که آنها در شرایط تحقیر و زیر اشغال زندگی می‌کنند. مردم می‌خواهند زندگی کنند نه اینکه بمیرند، اما زندگی را با آزادی می‌خواهند. اگر به مردم فلسطین حق انتخاب بدهند که بین مرگ و زندگی تحت اشغال، زندگی مثل برده بدون آزادی و غرور، یکی را انتخاب کنند، مردم می‌خواهند زنده باشند، اما آزاد باشند. به کرانه باختری نگاه کنید. آنها (اسرائیلی‌ها) یک مرد جوان (فلسطینی) را سوزاندند.
- اینکه می گویید تمامی آنچه بر شما می‌گذرد، اشکالی ندارد و شما به همین راه ادامه می‌دهید، به نظرم به معنی انتخاب گزینه‌ای انتحاری است.
وقتی شما حقوقتان را می‌خواهید، آیا دارید انتحار می‌کنید؟ ما تحت اراده اسرائیل هستیم. همه مردم جهان در جنگ‌های نابرابر شرکت داشته‌اند، مردم ویتنام، آفریقای جنوبی، فرانسوی‌ها در برابر نازی‌ها، اما همه پیروز شدند. آنها برای آزادی و عزت جنگیدند. مردم به این دلیل نمی‌جنگند که توازن قوا به نفع آنهاست. همیشه قدرت با اشغالگران است، اما در آخر کار، مردم پیروز می‌شوند.
- حماس به مقاومت متعهد است، اما اسرائیل آن را تروریست می‌خواند. در چنین وضعیتی، این سئوال مطرح است که آیا توافق شما با جنبش فتح برای تشکیل دولت وحدت ملی، مرده است؟
از زمان اعلام آشتی و تصمیم به تشکیل دولت وحدت ملی، اسرائیل وارد جنگ شد با این هدف که آن را تخریب کند. بله، ما با موانعی مواجه هسیتم اما هم من و هم (محمود) عباس مصمم هستیم که این توافق به نتیجه برسد. ما در دوحه ملاقات کردیم و همه بر سر شش درخواست خودمان توافق داریم. ما در مورد خواست‌هایمان برای مردم غزه و برداشتن حصر غزه متحدالقول هستیم.
- اما نه در مورد نحوه تشکیل دولت وحدت ملی؟
اینطور نیست. البته این طرح آسیب دیده است، چون اسرائیل نمی گذارد دولت در غزه کار کند.
- چرا عده‌ای عباس را به همدستی با اسرائیل متهم می‌کنند؟ به نظر نمی‌رسد این اتهام، پایه و اساسی داشته باشد.
البته اختلاف‌نظرهایی وجود دارد، مثلا در مورد حفظ امنیت کرانه باختری یا مساله پرداخت حقوق کارمندان در غزه. اما می‌توانیم این مشکلات را حل کنیم و باید به وحدت ملی متعهد باشیم. اسرائیل امیدوار است که ما در این زمینه شکست بخوریم.
- در ابتدای مصاحبه، به قتل (نوجوانان اسرائیلی در کرانه باختری) اشاره کردید و آن را عامل شروع دور جدید درگیری دانستید. آیا شما تایید می‌کنید که این قتل‌ها کار حماس بود؟
من در مورد اینکه چه کسی مرتکب این عمل شد تا به حال اطلاعی دریافت نکرده‌ام، اما برای اسرائیل راحت بود که حماس را متهم کند. سوال این است که آیا آنها در سرزمین خودشان زندگی می‌کردند؟ اراضی کرانه باختری، براساس قوانین بین‌المللی، سرزمین اشغالی است، اما فرد فلسطینی که از خود در برابر شهرک‌نشینان مسلح دفاع می‌کند، به قتل متهم می‌شود. بگذارید درباره این وضعیت و تحولات صحبت کنیم. زمانی بود که زندانیان در داخل زندان اعتصاب کرده بودند. بعضی از آنها ده یا پانزده سال در حبس بودند و دست به اعتصاب غذا زده بودند.
- استراتژی حماس چیست؟ آیا فقط می‌خواهد به خشونت متوسل شود و معتقد است که به این وسیله، به هدفش می‌رسد؟
به طور خلاصه، ما هدفی داریم و وسایلی برای رسیدن به آن. هدف ما دستیابی به حق تعیین سرنوشت خود، پایان دادن به اشغال توسط اسرائیل و روند ایجاد شهرک‌ها و یهودی‌سازی اراضی فلسطینی و تجاوز است. ما سه گزینه داریم. ما گزینه صلح‌آمیز را ترجیح می‌دهیم، اما مجبور شده‌ایم به اقدام نظامی دست بزنیم. سالهاست که مردم فلسطین راه‌های صلح‌آمیز را آزمایش کرده‌اند و پاسخی از جامعه جهانی نگرفته‌اند. اگر ما بتوانیم این وضعیت را از راه‌های مسالمت‌آمیز و بدون خشونت و توسل به اسلحه حل‌وفصل کنیم، این را ترجیح می‌دهیم. اما تا آنجا که به اقدامات اسرائیل مربوط می‌شود، ما مجبور هستیم که با اشغال بجنگیم.
- مقامات حماس از به راه افتادن انتفاضه سوم سخن می‌گویند. فکر می‌کنید چنین وضعیتی به مردم فلسطین کمک می‌کند؟
چرا نتانیاهو را مسئول تشدید درگیری نمی‌دانید؟ نتانیاهو مسئول شکست طرح جان کری (برای از سرگیری و پیشرفت مذاکرات صلح) بود. اگر آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها به این طرح فرصت موفقیت می‌دادند و پنجره‌ای در اختیار مردم فلسطینی قرار می‌گرفت، این خشونت‌ها بروز نمی‌کرد. اما همه پنجره‌های امید به روی مردم فلسطین بسته شده است. در سیاست نمی‌توان خلاء داشت، یا ما راه‌حل و امید به راه‌حل و پایان محاصره غزه را داریم یا نداریم. فلسطینیان تسلیم نمی‌شوند.
- شما مرتب می‌گویید که استراتژی مقاومت و قبول نکردن موجودیت اسرائیل به آزادی فلسطینیان منجر می‌شود، اما نگاه کنید که چه اتفاقی افتاده است. مشکلات فلسطینیان بیشتر شده و چشم‌انداز تیره‌تری دارند.
بله، شهروندان فلسطینی رنج می‌برند و شرایط سختی دارند، اما این وضعیت نتیجه اشغالگری است و نه نتیجه حکومت حماس. مقاومت مسلحانه به خودی خود هدف نیست، بلکه وسیله‌ای برای پایان دادن به اشغالگری است. اما اگر من نتوانم از راه‌های مسالمت‌آمیز به اشغالگری پایان دهم، مجبورم مثل هر کشور دیگری، دست به اسلحه ببرم. مردم فلسطین تحت اشغال زندگی می‌کنند و این مشکل طی شصت سال گذشته حل نشده است. دنیا به دلیلی ناموجه، علیه ماست و می‌خواهند ما زیر اشغال باشیم. البته مردم فلسطین رنج می‌برند، اما هر کس تحت اشغال باشد، رنج می‌برد. ولی در نهایت، پیروزی از آن آنهاست. امیدوارم روزی من و شما در رام‌الله، بیت‌المقدس یا غزه با هم دیدار کنیم، چون زمان به نفع اسرائیل نیست. حتی تشکیلات اطلاعاتی آمریکا -کیسینجر- گفت که اسرائیل آینده‌ای ندارد، زیرا براساس اشغالگری شکل گرفته است.
- و چه زمانی جنگ حاضر تمام می‌شود؟
انشاءالله امشب یا فردا. اما به عنوان یک فلسطینی، امیدوارم هر چه زودتر تمام شود. می‌خواهم به مردم غزه بگویم که حرکتی سیاسی صورت گرفته است، بنابراین بگذارید پرزیدنت اوباما، من و عباس و همه رهبران کمک کنیم تا تجاوزگری پایان یابد و جامعه بین‌الملل نقش اخلاقی و انسانی خود را ایفا کند.
برخی افراد برای این فرزند می‌آورند که زندگیشان را گرم کند! انگار که این فرزند چسب دوقلو است!
احکام الهی یک سلسله‌ی واحد است
