پورتال اوقات فراغت اداره کل تبلیغات اسلامی چهارمحال و بختیاری

سوال: آیا مهریه بر زن حلال است؟ و آیا مرد می تواند زن را به زور وادار به بخشش مهریه کند؟ و آیا صحیح است که اگر زن مهر خود را نبخشد حقّ هیچ نفقه ای را ندارد؟

جواب: مهریه بر زن حلال است و هر وقت بخواهد می تواند از شوهر طلب نماید و شوهر حق ندارد زن را وادار به بخشش مهریه اش بنماید و اگر شوهر به اجبار و بدون رضایت قلبی از زن مدرکی دال بر بخشش مهریه بگیرد اثری بر آن مترتب نیست و زن حق نفقه و کسوه را به نحو معمول دارد که اگر شوهر نپردازد ضامن است و با درخواست زن موظف به پرداخت می باشد. (استفتائات آیة الله تبریزی ره، ص366 و 367)

سوال:آیا در عقد ازدواج، می‌توان مهریه زن را یک باب منزل قرار داد که در آینده خریداری شود؟

شرح این پرسش: مهریه زنی عبارت است از یک باب منزل مسکونی که در آینده خریداری شود. حال زوجه قبل از خرید خانه مهریه خود را به اجرا گذاشته است. آیا قرار دادن این مهریه صحیح است؟ در هر حال این مهریه چگونه باید به زوجه پرداخت شود؟

عقد ازدواج با قرار دادن چنین مهریه‌‌ای صحیح است، نهایتاً اگر برای منزل مذکور مشخصه‌ای تعیین نشده و مبهم باشد، تبدیل به مهرالمثل می‌شود. و در صورت تعیین زمان برای تحویل آن در آینده، برخی از مراجع (آیة الله مکارم شیرازی دام ظله) می‌گویند زن الآن نمی‌تواند آن را مطالبه کند.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

اگر ارزش آن را مشخص نکرده‌اند و یا توصیف اوصاف آن خانه نشده، منتقل به مهرالمثل ـ در صورت همبستر شدن ـ مى‌شود.

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

چنانچه مشخصات منزل و قیمت آن معلوم باشد مهریه صحیح است و زن الآن نمی‌تواند مطالبه کند.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

مهریه ارزش خانه‌ای است که مورد نظر است.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

چنانچه مهریه، منزل مسکونی به صورت کلی و در ذمه زوج باشد و برای تأدیه آن، زمان معین نشده باشد، زوجه می تواند آن را مطالبه کند و بر زوج لازم است آن را تهیه و در اختیار زوجه بگذارد.

سوال: آیا حکومت حق دارد برای زن‌ها سقف مهریه تعیین کند؟

اگرچه تعیین مقدار مهریه خانم‌ها بر اساس قوانین و احکام دین اسلام، بر عهده حکومت قرار داده نشده، و حکومت حق ندارد برای مهریه سقف خاصی را مشخص کند، اما اگر در جامعه‌ای مهریه ابزاری شده باشد در دست عده‌ای، برای سودجویی و برهم زدن اساس خانواده و توازن اجتماعی، حکومت می‌تواند براساس مصالح جامعه، به دفاتر رسمی ازدواج اعلام کند که مهریه های بسیار سنگین را، به دلیل مشکلاتی؛ نظیر طولانی شدن دادرسی، پر شدن زندان‌ها و …، ثبت نکنند. با توجه به این مسئله قوه قضائیه نیز به دعاوی مرتبط رسیدگی نخواهد کرد.

البته، اگر زن و شوهری بر مهریه سنگینی توافق کنند و بدون مراجعه به محاکم قضایی، با رضایت کامل شوهر آن‌را پرداخت کند، حکومت حتی اگر حق محدود سازی را داشته باشد، در عمل نمی‌تواند چنین محدودیتی را به اجرا گذارد.
سوال: اگر مردی مهریه‌ای را با نیت پرداخت نکردن، قبول نماید حکم شرعی آن چیست؟ مثلاً قبول چند هزار سکه طلا که حتی شاهدین عقد از عدم پرداخت آن در آینده نیز اطمینان دارند. در صورت صحیح بودن عقد، مقدار مهریه واقعی چقدر است؟

ابتدا باید توجه داشت که چنین نیتی اخلاقاً صحیح نبوده و فردی که نیت عدم پرداخت مهریه را در ذهن خود میآ‌پروراند در روایات مانند سارق اعلام شده است (کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 5، ص 383« عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَمْهَرَ مَهْراً ثُمَّ لَا یَنْوِی قَضَاءَهُ کَانَ بِمَنْزِلَةِ السَّارِق‏»)، اما با این وجود این ازدواج صحیح است و باید تمام مهریه پرداخت شود. اما برخی از فقها (آیة الله مکارم شیرازی دام ظله) درباره‌ی مهریه‌های فوق العاده سنگین می‌گویند، اگر به شکلی باشد که نشانه سفاهت مرد بوده یا قرینه بر عدم قصد جدی وی نسبت به پرداخت آن باشد، آن مهریه باطل است و تبدیل به مهرالمثل می‌شود. یعنی مهریه زن، معادل مهریه زنی مشابه او در آن منطقه و با همان شرایط خواهد بود.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

صرف مورد مذکور موجب بطلان عقد نیست.

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

مهریه‌های فوق العاده سنگین که نشان از سفاهت زوج می‌دهد، یا قرینه بر عدم قصد جدی نسبت به آن است باطل است و تبدیل به مهر المثل می‌شود، ولی اصل عقد در هر حال صحیح است.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

عقد صحیح است و باید تمام آن را پرداخت کنید.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

عقد صحیح است و مهریه مذکور بر عهده مرد است.

سوال: اگر به دلیل موجهی نتوان مهریه را پرداخت کرد چه باید بکنیم؟

جواب: هر کس ضامن پرداخت مهریه عیال خود است و اگر واقعاً نداشته باشد فعلاً تکلیفی ندارد, هر وقت قدرت پیدا کرد باید بپردازد. (ر.ک جامع المسائل آیة الله فاضل لنکرانی ره، ج1، ص327)

سوال: آیا شرط صحت طلاق زوجه پرداخت مهریه است؟ و اگر در غیاب همسرش بدون پرداخت مهریه او را مطلقه نماید طلاق از کدام نوع است؟

جواب: زوج پس از عقد ازدواج نسبت به پرداخت مهریه مدیون است و باید بپردازد لکن شرط صحت طلاق پرداخت مهریه نیست و پرداخت یا عدم پرداخت مهریه اثری در نوع طلاق ندارد. (ر.ک جامع المسائل آیة الله فاضل لنکرانی ره، ج2، ص460)

سوال: مهریه همسرم مقداری از منزل و طلا و مبلغ نود هزار تومان پول نقد می باشد پس از گذشت سالهای طولانی هنگام پرداخت مهریه باید همان مبلغ را پرداخت نمود یا باید به روز و مقدار تورم هم عنایت داشت؟

جواب: طبق نظر بعضی از مراجع معظم تقلید پول نقد مهریه باید با محاسبه تورم پرداخت شود و به نظر برخی دیگر همان مقدار کافی است به هر حال مصالحه نسبت به آن با همسر مطابق احتیاط است. (ر.ک استتفائات امام (ره)، ج3، ص181)

سوال: آیا مهریه بر زن حلال است؟ و آیا مرد می تواند زن را به زور وادار به بخشش مهریه کند؟ و آیا صحیح است که اگر زن مهر خود را نبخشد حقّ هیچ نفقه ای را ندارد؟

جواب: مهریه بر زن حلال است و هر وقت بخواهد می تواند از شوهر طلب نماید و شوهر حق ندارد زن را وادار به بخشش مهریه اش بنماید و اگر شوهر به اجبار و بدون رضایت قلبی از زن مدرکی دال بر بخشش مهریه بگیرد اثری بر آن مترتب نیست و زن حق نفقه و کسوه را به نحو معمول دارد که اگر شوهر نپردازد ضامن است و با درخواست زن موظف به پرداخت می باشد. (ر.ک استفتائات آیة الله تبریزی ره، ص366 و 367)

امام صادق علیه السلام: بهترین کار انسان درباره «لقطه»، که آن را مى یابد، این است که از زمین برندارد و دست بدان نزند. اگر مردم آنچه را مى یابند برندارند، صاحبش مى آید و آن را برمى دارد.

لُقَطَه مال گمشده اى است که یافت مى شود و مالکش معلوم نیست، «لُقَطَة» مى گویند.

بهترین کارى که انسان در برخورد با اشیاى گمشده مى تواند انجام دهد، همان است که امام صادق علیه السلام توصیه فرموده است: (من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج 3، ص 190) بهترین کار انسان درباره «لقطه»، که آن را مى یابد، این است که از زمین برندارد و دست بدان نزند. اگر مردم آنچه را مى یابند برندارند، صاحبش مى آید و آن را برمى دارد».

شرایط لقطه
1- گم شدن؛ به این معنا که صاحب مال، آن را گم کرده باشد. بر اساس این شرط، عوض شدن کفش ها، لباس و مانند آن یا آنچه از دست غاصب و سارق مى گیرند، «لقطه» محسوب نمى شود (تحریرالوسیله، ج 2، ص 200، م 1) و از احکامى دیگر برخوردار است.

2- ناشناخته بودن مالک.

3- برداشتن؛ به این معنا که چیزى براى انسان لقطه شمرده مى شود که آن را از زمین بردارد.

وقتى کسى مالى مى یابد و به کسى دیگر نشان مى دهد تا او آن را بردارد، همان کسى که مال را برداشته مسئول است. اگر کسى چیزى ببیند و به گمان این که مال خود اوست آن را بردارد و سپس معلوم شود که مال او نیست، آن چیز از حکم «لقطه» برخوردار است. همچنین اگر کسى مال گمشده را بردارد و به کنارى بگذارد، آن چیز از حکم «لقطه» برخوردار مى شود ولى چنانچه با پا یا دست آن را کنار بزند، حکم «لقطه» بر آن جارى نیست.

 وظایف یابنده
الف) اعلام:

1- مالى که انسان پیدا مى کند اگر نشانه اى داشته باشد که به واسطه آن، صاحبش معلوم شود. احتیاط واجب آن است که از طرف صاحبش صدقه بدهد (و نیازى به اعلام ندارد).

2- اگر مال پیدا شده، نشانه دارد و ارزش آن یک درهم (6/12 نخود نقره سکه‌دار یا 12/3 گرم) و بیشتر باشد، واجب است بى درنگ آن را اعلام کند و چنانچه به عمد اعلام نکند و تأخیر بیندازد، افزون بر این که معصیت کرده، باز هم واجب است اعلام کند.

3- اگر مال پیدا شده نشانه‌دار است و ارزش آن کمتر از مقدار یاد شده باشد، یابنده مى تواند همان موقع بدون اعلام، مالکش شود. در این صورت، اگر مالک پیدا شود و مال از بین نرفته باشد، باید آن را به صاحبش بازگرداند و اگر از بین رفته، ضامن نیست.

ب) مدت و چگونگى اعلام:
1- مدت اعلام یک سال کامل است؛ بدین گونه که خود یا کسى از طرف او، در هفته اول، هر روز و سپس در هر هفته یک بار در محل اجتماع مردم و اماکن عمومى اعلام کند.

2- اگر مال پیدا شده، مانند میوه، سبزى و گوشت فاسد شدنى است، باید تا آخرین فرصتى که فاسد نمى شود نگه دارد، سپس آن را قیمت کرده و خود مصرف مى کند و یا این که مى فروشد و قیمت آن را براى صاحبش نگه مى دارد و در هر دو صورت باید خصوصیات جنس را حفظ کرده و به مدت یک سال اعلام کند. اگر در این مدت صاحبش آمد در صورتى که فروخته باشد قیمتش را به او پس مى دهد و اگر خود مصرف کرده باشد غرامتش را مى پردازد و اگر در این مدت صاحبش پیدا نشد چیزى بر عهده او نیست.

ج) نیافتن صاحب مال:
چنان چه پس از یک سال اعلام صاحب مال پیدا نشود، در صورتى که مال را در غیر حرم مکه یافته است، میان سه کار مخیر است:

الف) آن را براى خود بردارد با ضمانت (که اگر صاحب مال پیدا شود، به او بازگرداند).

ب) آن را صدقه دهد، با ضمانت.

ج) به طور امانت آن را نگاه دارد، بدون ضمانت.

س?ال: اگر کسی چیزی را پیدا کند و دیگری بگوید مال من است در چه صورتی می‌تواند مال را به او بدهد؟

جواب: در صورتی می‌تواند به او بدهد که نشانه‌های آن را بگوید و یقین پیدا کند که آن چیز مال او است ولی اگر ذکر نشانه‌ها فقط موجب گمان مالک بودنش باشد مخیر است که به او بدهد یا از دادن به او خودداری نماید. (ر.ک: توضیح المسائل حضرت امام (ره)، م 2577)

س?ال: اگر کسی به مسجد برود و کفشش را ببرند آیا می‌تواند کفش دیگری را که جای آن گذاشته‌اند ببرد؟

جواب: اگر کفش او را ببرد و کفش دیگری به جای آن بگذارند چنانچه بداند کفشی که مانده مال کسی است که کفش او را برده در صورتی که از پیدا شدن صاحبش مأیوس و یا برایش مشقت داشته باشد می‌تواند به جای کفش خودش بردارد ولی اگر قیمت آن از کفش خودش بیشتر باشد باید هر وقت صاحب آن پیدا شد زیادی قیمت را به او بدهد و چنانچه از پیدا شدن او ناامید شود باید با اجازه حاکم شرع زیادی قیمت را از طرف صاحبش صدقه بدهد و اگر احتمال دهد کفشی که مانده مال کسی نیست که کفش او را برده حکم مجهول المالک را دارد یعنی باید از صاحبش جستجو کند و اگر از پیدا شدن او نا امید شد از طرف او به فقیر غیر سید صدقه دهد. (ر.ک: توضیح المسائل حضرت امام (ره)، م 2581)

چند استفتاء از محضر مبارک آیة الله علوی گرگانی دام ظله:
س1 – گاهى اوقات انسان به اموال مجهول المالک نظیر خودکار، پول و غیره در کوچه و خیابان برخورد مى‏کند یابنده با چه شرایطى حقّ تصرّف دارد ؟

ج1 – در صورتى که مال پیدا شده نشانه دارد و قیمت آن 12/6 نخود نقره سکه دار کمتر باشد و صاحب آن معلوم نباشد مى‏تواند به قصد این که ملک خودش شود بردارد، البتّه چنانچه در حرم خدا نباشد .

س2 – فردى در میان کتابش مبلغى پول پیدا کرده و نمى‏داند کتاب را از چه کسى خریده است آیا مى‏تواند تصرّف کند ؟

ج2 – اگر شواهد و قرائنى نداشته باشد که دلالت کند پول مال دیگرى است حکم این است که مال خودش مى‏باشد در غیر این صورت برداشتن آن مشکل است و اگر صاحب را مى‏شناسد به او مى‏دهد و اگر نمى‏شناسد حکم مال مجهول المالک پیدا مى‏کند و باید به حاکم شرع بدهد .

س3 – اگر کسى مالى پیدا کرد و قصد انجام به وظیفه را در حال یا آینده نداشت در صورتى که آن مال همراهش باشد نماز خواندن چه صورت دارد ؟

ج3 – نماز خواندن با آن اشکال دارد .

س4 – حکم اموالى را که بچّه انسان پیدا مى‏کند چیست ؟

ج4 – ولىّ او به وظایف لقطه عمل کند .

س5 – اگر کسى مال لقطه (پیدا شده) را برندارد لکن با دست یا پا جابجا کند آیا مسئول است ؟

ج5 – ضامن است .

س6 – شخصى چهار عدد گوسفند را پیدا کرده بعد از مدّتها اعلان صاحب آن پیدا نشده در این مدّت هم گوسفندان نما داشته و هم این شخص خرجهاى زیادى را متحمّل شده با توجّه به این که قیمت گوسفندان هم با روز اوّل تفاوت بسیارى کرده تکلیف چیست ؟

ج6 – مخارجى که متحمّل شده است مى‏تواند از نماى آن خارج کند و بقیّه را به حاکم شرع بدهد .
س7 – چوپانى در بیابان اشیائى را پیدا کرده که متعلّق به چند صد سال پیش است، با توجّه به تعریف لقطه وظیفه چیست و آیا دولت مى‏تواند آنها را از او بگیرد ؟

ج7 – در صورتى که صدق گنج کند دولت مى‏تواند آن را بگیرد چون جزء انفال است ولى در غیر این صورت مال یابنده است

چند مسئله از رساله آیة الله بهجت ره:
« 32 » اگر مال نشانه دارى را که ارزش آن به یک درهم مى رسد در جایى پیدا کند که معلوم است به وسیله اعلان صاحب آن پیدا نمى شود، مثل بیابانها یا خرابه ها و مانند آن، اگر مالک آن ولو اجمالاً معلوم نباشد حکم کمتر از یک درهم را دارد؛ و اگر مالک آن ولو اجمالاً معلوم باشد باید به وظایفى که براى بعد از اعلان گفته شد عمل نماید.

« 33 » در موقع اعلان بعضى از اوصاف مال پیدا شده را مى گوید که تا حدودى آن را بشناساند و بعضى دیگر را نمى گوید تا مالک حقیقى را بشناسد.

« 34 » اگر کسى چیزى را پیدا کند و دیگرى بگوید مال من است، اگر یقین یا اطمینان پیدا کند که راست مى گوید یا دو شاهد عادل شهادت دهند و یا ادّعا کننده قسم بخورد که مال اوست، واجب است به او داده شود، ولى اگر از نشانه دادن او فقط گمان برایش حاصل شود یا یک شاهد عادل شهادت دهد، مخیّر است به او بدهد یا ندهد، و در صورتى که گمان قوى پیدا کند، وجوب تحویل به او خالى از وجه نیست.

« 35 » هرگاه چیزى را پیدا کند که اگر بماند فاسد مى شود، مى تواند آن را قیمت کند و براى خود بردارد، و میزان، قیمت زمانى است که در آن تصرف مى نماید، و تمام وظایفى که براى اصل مال بود، از قبیل اعلان و سایر وظایف، در اینجا براى عوض مال ثابت است، و مى تواند به حاکم مراجعه کرده و از او کسب تکلیف نماید

 ازدواج،نهادی مدنی در حقوق ایران است که علاوه بر این که واجد آثار حقوقی و مدنی زیادی می باشد از نظر دینی هم امری بسیار پسندیده بوده و دارای آثار معنوی و اخروی نیز هست .

لذا مجرد ماندن و ترک این شیوه ی حسنه مذمت ( سرزنش ) شده است و چنانچه فردی به خاطرازدواج نکردن مرتکب گناه شود تجرد وی ، حرام خواهد بود . به همین دلیل آشنا بودن با قواعد حاکم بر این نهاد، امری لازم است . یکی از این قاعده ها موضوع ممنوعیت نکاح با بعضی افراد است . لذا باید با کسی ازدواج کرد که از نظر شرعی و قانونی برای آن مانعی وجود نداشته باشد. در این بحث ذیلاً به بررسی موضوع ممنوع بودن ازدواج با گروهی از زنان و مردان می پردازیم که درقانون مدنی ایران آن را جزء ”‌ موانع نکاح ”‌ شمرده اند.

از دیدگاه مقررات ایران مانع نکاح در پنج دسته جای می گیرد :

1) ناشی ازخویشاوندی نسبی

2) ناشی از خویشاوندی سببی

3) ناشی از خویشاوندی رضاعی

4) موارد متفرقه

5) رعایت مصالح کشور

الف – موانع ناشی از خویشاوندی نسبی ( خونی):

1) ازدواج با پدر و اجداد پدری و با مادر و جده ها ی مادری.

2) ازدواج با فرزندان و نوه ها و نتیجه ها ، هرچه قدر که پایین تر برود.

3) ازدواج با برادرو خواهر و اولا د و نوه ها و نتیجه های آنان.

4) ازدواج با عمه ، خاله ، عمه و دایی هایی خود و عمه و خاله و عموها و دایی ها ی پدر و مادر و اجداد

ب – موانع ناشی از خویشاوندی سببی :

مرد نمی تواند با مادر و نیز جده های زن خود و نیز مادر و جده های رضاعی زن خود ازدواج کند و این حرمت، ابدی است . یعنی اگر مردی فقط برا ی چند دقیقه با زنی حتی ازدواج موقت نماید و حتی آنها همدیگر را هم نبینند این محرمیت حاصل شده و آن مرد با مادر و جده های نسبی یا رضاعی همسر فعلی یا سابق خود برای همیشه محرم است .

زن نیز نمی تواند با پدر و اجداد نسبی یا رضاعی شوهر خود ازدواج کند و تفصیل آن نیز مانند مورد بالا درباره زن نیز صادق خواهد بود.

اگر مردی سه بار متوالی همسر خود را طلاق دهد ، پس از وقوع طلاق سوم ( سه طلاقه ) این زوجه مطلقه ، بر مرد حرام می شود خواه با وی رابطه ی زناشویی داشته یا نداشته باشد

زن پدر یا اجداد نسبی یا رضاعی انسان برای همیشه بر وی حرامند . لذا اگرزنی ولو چند دقیقه نیز به عقد مردی درآید و بعد هم جدا شود برای همیشه به پسر و نوه و نتیجه های آن مرد حرام خواهد بود.

عروس نیز برای همیشه به پدر شوهر و اجداد شوهرش حرام است

تذکر : محرمیت حاصله از ازدواج های یاد شده هم خاص ازدواج دائم است و هم شامل ازدواج موقت می شود . وجود رابطه زناشویی لازم نیست و صرف جاری شدن صیغه نکاح ، کافی برای این محرمیت خواهد بود.

اگر مردی با زنی ازدواج کند وآن زن ، دختر یا دخترانی از شوهر قبلی اش داشته باشد ، تا زمانی که این زن در عقد مرد است این دختران نیز با پدر خوانده شان محرم هستند واگربین زن وشوهر مزبور، رابطه زناشویی واقع نشده باشد پس از جدا شدن ، مجدداً این دختر بر پدرخوانده سابقش نامحرم خواهد بود و می تواند با وی ازدواج کند اما اگر بین زن و شوهر مزبور رابطه زناشویی رخ داده باشد دختر زن به پدر خوانده یا همان شوهر مادرش برای همیشه محرم است و جدایی مادر نیز نقشی دراین میان نخواهد داشت.

کسی نمی تواند همزمان با دو یا چند خواهر ازدواج کند. لذا اگر مردی با زنی ازدواج نماید ، تا زمانی که از وی جدا نشده نمی تواند با خواهرش ازدواج کند که البته دراین مورد خواهر زن ، محرم شرعی که ملزم به رعایت حجاب نیست نخواهد بود بلکه از این جهت نامحرم است.

تذکر : اگر مردی زنش را طلاق رجعی ( طلاقی که مرد می تواند باز زن را به ازدواج خود در آورد ) دهد، چون در این نوع طلاق در عِدّه قانونی ( مدتی که زن پس از طلاق یا فوت شوهر نباید ازدواج کند ) ، زن همانند زوجه مرد فرض می شود ، تا پایان عده ، حق ازدواج با خواهر زن وجود ندارد ولی در سایرطلاق ها یا عدّه ی عقد موقت، می توان در ایام عِدّه با خواهر زن ازدواج نمود.

7) ازدواج با برادرزاده یا خواهرزاده زوجه، بدون اذن وی ممنوع است . لذا اگر مردی بدون کسب اجازه همسرش با برادرزاده یا خواهرزاده او ازدواج کند این عقد جایز و صحیح نخواهد بود ولی اگربعداً بتواند رضایت همسرش را کسب کند ازدواج قبلی نافذ می گردد و نیاز به عقد مجدد نمی باشد. اما اگرهمسرش از موضوع عقد با خبر شود و آن را تنفیذ ( تأیید ) نکندعقد باطل می شود.

تذکر : اگر مردی با زنی ازدواج کند می تواند بعداً با خاله یا عمه وی ازدواج نماید و نیازی به اعلام موضوع به زن خود ندارد.

8) اگر مردی سه بار متوالی همسر خود را طلاق دهد ، پس از وقوع طلاق سوم ( سه طلاقه ) این زوجه مطلقه ، بر مرد حرام می شود خواه با وی رابطه ی زناشویی داشته یا نداشته باشد .

اگر مرد بخواهد دوباره با وی ازدواج کند باید این زن با مرد دیگری ازدواج دائم نموده و با وی رابطه زناشویی نیز داشته باشد و سپس ازوی جدا شود و زن پس از تمام شدن ایام عده می تواند به عقد شوهراول درآید . اصطلاحاً به شوهر دوم مُحلّل ( حلال گرداننده ) گفته می شود زیرا باعث از بین رفتن حرمت ازدواج بین شوهر اول وهمسرش می گردد.

تذکر : موضوع یاد شده خاص طلاق و ازدواج دائم است. لذا اگر مردی پس از عقد موقت از همسرش جدا شود یا بر اثر فسخ بین زوجین ، جدایی واقع گردد مشمول قاعده مزبور نخواهد بود.

1) اگر مردی همسرش را نـُه بار طلاق دهد به صورتی که شش بار آن طلاق رجعی باشد این زن برای همیشه براین مرد حرام می شود که اصطلاحاً به وی ( نه طلاقه ) گفته می شود و محلل نیز در این مورد کارسازنخواهد بود

شهید مطهری می گوید: شفاعت اقسامی دارد که برخی از آنها نادرست و ظالمانه است و در دستگاه الهی وجود ندارد ولی برخی، صحیح و عادلانه است و وجود دارد. نوع نادرست شفاعت که به دلایل عقلی و نقلی مردود شناخته شده است این است که گناهکار بتواند وسیله ای برانگیزد و به توسط آن از نفوذ حکم الهی جلوگیری کند، درست همان طوری که در پارتی بازی های اجتماعات منحطّ بشری تحقق دارد.

 اما شفاعت صحیح که تأیید کنندة قانون و حافظ نظام است و آیات و روایات زیادی از طریق شیعه و سنی وجود آن را اثبات می کند بر دو گونه است:

1. شفاعت «رهبری» یا شفاعت «عمل».

2. شفاعت «مغفرت» یا شفاعت «فضل».

شفاعت رهبری، شفاعتی است که شامل نجات از عذاب و نیل به حسنات و حتی بالا رفتن درجات می باشد.

شفاعت مغرفت، شفاعتی است که تأثیر در از بین بردن عذاب و در مغفرت گناهان است و حداکثر ممکن است سبب وصول به حسنات و ثواب ها هم بشود، ولی بالا برندة درجة شخص نخواهد بود، و رسول اکرم ـصلّی الله علیه و آله ـ دربارة این قسم از شفاعت فرمود: «من شفاعتم را برای گناهکارانی از امتم که مرتکب گناه کبیره شده اند ذخیره کرده ام، اما نیکوکاران مورد م?اخذه قرار نمی گیرند.»[3]

چه کسانی شفاعت می کنند؟

از جمله شفاعت کنندگان پیغمبران می باشند و در اینکه رسول گرامی اسلام دارای مقام شفاعت می باشد تردیدی نیست و اهل سنت و شیعه نیز در آن اتفاق نظر دارند.در روایتی از امام صادق ـ علیه السّلام ـ آمده است که هیچ یک از انبیاء و رسل شفاعت نمی کنند تا اینکه خدا به آنها اجازه دهد به جز پیغمبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ که خدا قبل از قیامت اجازة شفاعت را به او داده است و شفاعت نخست، برای او و امامان از فرزندان او سپس برای انبیاء است.[4]

به یقین امامان معصوم نیز شفاعت خواهند کرد و روایاتی برای این معنی دلالت دارد که برخی از آنها را ذکر می کنیم: از امام صادق ـ علیه السّلام ـ دربارة آیة شریفة (فَمَا لَنَا مِن شَافِعِینَ )[5] (کافران گویند) پس برای ما نه شفیعانی هست و نه دوستان صمیمی. فرمود: شفیعان ائمه هستند و دوستان از م?منین.[6] روایات بسیاری دربارة شفاعت حضرت فاطمه (سلام الله علیها) و فرزندان او غیر از ائمه هدی و م?منان حتی بچه های سقط شده آنها نیز وارد شده است.[7] پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: فقرای از شیعیان علی و خاندان علی را پس از او سبک مشمارید که هر یک از آنان عده ای همچون قبایل ربیعه و مضر را شفاعت می کنند.[8]

امیرمومنان امام علی علیه السلام می فرمایند: از جمله شفیعان علماء و شهدا می باشند. حضرت امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: چون روز قیامت شود خداوند عالم و عابد را برانگیزد، پس به عالم می گویند بایست و برای مردم شفاعت کن به پاداش اینکه آنان را نیکو تربیت کردی…[9]

از جملة شفیعان، زائران قبر امام حسین ـ علیه السّلام ـ هستند. امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: … به زوار قبر امام حسین ـ علیه السّلام ـ گفته می شود دست هر که را که دوست دارید بگیرید و آنها را به

بهشت ببرید…[10] و از جمله شفاعت کنندگان ملائکه می باشند[11] همان طور که قرآن کریم نیز شفاعت می کند.[12]

قرآن در قیامت شفاعت می کند

هر کسی که در جوانی قرآن را بخواند به طوری که با گوشت و خون او مخلوط شود خداوند او را با سفرای گرامی و ابرار خود قرار می دهد و قرآن روز قیامت از او حمایت و جانب داری می کند و در درگاه الهی عرض می کند خداوندا هر صاحب کرداری به اجر عمل خود رسیده است مگر آنکس که به گفتار من عمل نمود خداوندا اعطایای خود را به او برسان. خداوند دو حله از حله های بهشت به او می پوشاند و تاج کرامت بر سر او می نهد آنگاه به قرآن خطاب می فرماید و می گوید فزونتر از این مایل بودم سپس خداوند مقام امن را در دست راست و مقام خلد را در دست چپ او می نهد و وارد بهشت می گردد به او گفته می شود یک آیه از آیات قرآن را تلاوت کن و یک درجه بالاتر برو آنگاه به قرآن خطاب می شود آیا عطایای خود را به او دادیم و تو را راضی نمودیم؟

قرآن می گوید: آری خداوندا. بنابراین قرآن از خداوند در خواست می کند و در درگاه الهی شفاعت می کند. (الکافی، ج 2، ص 601) راجع به شفاعت قرآن روایت فراوانی در کتاب سنی و شیعه نقل شده است: از پیامبر اسلام نقل شده: قرآن شفاعت کننده ای است که شفاعت او پذیرفته می شود و شکایت کننده ای است که خصومت او تصدیق می شود. از پیامبر اسلام نقل شده: قرآن را بیاموزید زیرا قرآن برای اصحاب خود روز قیامت شفاعت خواهد نمود.از پیامبر اسلام نقل شده:

روزه و قرآن برای کسی که روزه گرفته است و در شبها قرآن تلاوت کرده استشفاعت می کنند روزه می گوید پروردگارا این شخص را از خوردن غذا و انجام شهوات در روز مانع شدم پس شفاعت مرا درباره او بپذیر.

قرآن می گوید من این شخص را از خواب شب باز داشتم پس شفاعت مرا درباره او بپذیر. پس شفاعت هر دو درباره او پذیرفته می شود.

از حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم نقل شده:سوره تبارک که سی آیه است برای شخصی که آن را خوانده است شفاعت می کند تا او آمرزیده شود.

از حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم نقل شده: شفاعت کنندگان پنج تایند: 1 – قرآن 2 – خویشاوندان 3 – امانت 4 – رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم 5 – اهل بیت علیه السلام

امیرمومنان امام علی علیه السلام می فرمایند:

بدانید که قرآن شفاعت کننده است و شفاعت او پذیرفته می شود و گوینده است و گفتارش تصدیق می گردد و هر کس قرآن برای وی روز قیامت شفاعت کند شفاعت قرآن در باره او پذیرفته می شود.

پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «برخی از گناهان ما با نماز و صدقه پاک نمی‌شود؛ اصحاب که متعجب شده بودند، گفتند: پس چه چیزی آن را پاک می‌کند؟ حضرت فرمودند: تلاش در کسب روزی.»
 کار و کارگر در دین مبین اسلام از منزلت و جایگاه والا و ارزشمندی برخوردارند. این ارزشگذاری تا بدان جا می رسد که رسول مکرم اسلام (ص) بر دستان کارگران بوسه می زند. اما برای چه؟
 
امام خمینی (ره) پاسخ این سوال را بیان کرده اند: «از پیغمبر اکرم شنیده‌اید نقل شده است که کف دست یک کارگر را، یعنی‌‌‌‌ همان محلی که کار در آن تأثیر کرده پینه بسته، آنجا را بوسید و این یک نشان ارزش است برای کارگر در طول تاریخ، پیغمبر اسلام که اولین فرد انسان‌هاست و بزرگ‌ترین انسان کامل است، نسبت به کارگر این طور تواضع بکند و کف دست او را که علامت کار است ببوسد، این نکته دارد که کف دست را بوسیده نه پشت دست را، کف دست آثار کار در آن هست، می‌خواهد ارزش کار را به ما عیان اعلام کند.»
 
ارزش کار فقط به همین مساله خلاصه نمی شود. وقتی در روایات نظری بیندازیم به نکاتی دست می یابیم که بسیار شنیدنی است. حتی تلاش برای معیشت و کار اقتصادی موجب آمرزش گناهان و مغفرت می شود. و جالب تر اینکه این آمرزش مخصوص گناهانی است که از طرق دیگر قابل بخشش نیستند! یعنی انسان چاره ای ندارد تا با کار و تلاش در جهت تامین روزی حلال این گناهانش را از نامه عملش پاک کند.
 
پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «برخی از گناهان ما با نماز و صدقه پاک نمی‌شود؛ اصحاب که متعجب شده بودند، گفتند: پس چه چیزی آن را پاک می‌کند؟ حضرت فرمودند: تلاش در کسب روزی.»
 
به همین سبب است که در اسلام رهبانیت و گوشه گیری و عبادت محض نه تنها ارزش نیست بلکه ضد ارزش هم محسوب می شود. اسلام به دنبال تربیت مسلمانان منزوی و گوشه گیر و ضعیف نیست، به دنبال تربیت افرادی اجتماعی و فعال و قدرتمند است. لذا در سیره ائمه می بینیم که از انجام هیچ کاری ابا نداشتند و آن را عار نمی دانستند.
 
پیامبر اکرم (ص) در راه بازگشت از جنگ تبوک یکی از انصار را دید و با وی دست دادند. حضرت پرسیدند چرا دست هایت اینقدر کوفته و خشن است؟ گفت: ای رسول خدا با بیل و طناب کار می‌کنم و هزینه زندگی را تامین می‌کنم، پیامبر دست او را بوسید و فرمود: این دستی است که آتش جهنم به آن نخواهد رسید.
 
از طرف دیگر حضرت می فرمود که بر امت‌ خویش‌، بیش‌ از هر چیز از شکم‌ پرستی‌ وپرخوابی‌ و بیکاری‌ بیمناکم. یعنی اینها اموری اند که می تواند جامعه و فرد را به سوی بی دینی رهنمون کند.