یکى از بزرگان اهل علم و اهل تقوى مرحوم حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج شیخ مرتضى انصارى است ایشان در سال 1214 در شهر دزفول متولد شد پس از آنکه مقدمات علوم را به پایان برد به اتفاق پدرش محمد امین وارد کربلا شد حدود چهار سال به درس سید محمد مجاهد شریف العلماء حاضر گشت در این هنگام به علت محاصره کردن رومیان بعضى بلاد عراق را از کربلا عازم کاظمین شد و پس از مدتى ناگزیر به زادگاه خود مراجعه نمود دو سالى را در دزفول سرگرم مطالعه بود بعد تصمیم مسافرت به عتبات گرفت که با مخالفت شدید مادر مواجه شد. سیزدهم: آیت الله العظمى حاج سید محسن حکیم مرجع تقلید - سوره 28 آیه 7 2- در کتاب کلینى تا خمینى قده سره ص 261 3- شهداى روحانیت شیعه ص 130
شیخ انصارى با اصرار به رفتن سرانجام با حضور والدین قرار شد تفالى بکلام الله مجید بزنند بعد از باز نمودن قرآن این آیه آمد:
و لا تخافى و لا تحزنى انا رادوه الیک و جاعلوه من المرسلین(1)
نترس و اندوهگین مشو به درستى که باز گردانیدیم او را بسوى تو و قرار مىدهیم او را از مرسلین، مادر سکوت کرد.
شیخ وارد کربلا شد در اینجا چند سال اقامت نمود و از محضر شریف العلماء و فرزندان کاشف الغطاء بهرهمند شدند بعد از وفات شریف العلماء به قصد زیارت مشهد وارد ایران شد و از خراسان عازم کاشان گردید و در کاشان حدود چهار سال از محضر مرحوم ملا احمد نراقى کسب فیض نمودند.
و ایشان به شیخ اجاره اجتهاد و روایت داد شیخ از کاشان وارد اصفهان شد در آنجا و در بروجرد با استفاده از مراجع ادامه مىداد پنج سال در اصفهان و بروجرد اقامت داشتند بعد در سال 1248 به خوزستان آمد و بعد از یکسال به نجف اشرف اراده کرد که همیشه در نجف بمانند باز از محضر فرزند کاشف الغطاء و در محضر صاحب جواهر (قدس سره) استفاده مىنمودند تا اینکه رسید به مقام مرجعیت استاد بزرگوار شدند.
تالیفات مهم شیخ انصارى کتاب به نام رسائل در اصول و یک کتاب به نام مکاسب در فقه است که همه بزرگان و مراجع از آن کتابها تدریس مىنمایند(2).
یکى دیگر از علما بزرگ مرحوم حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج شیخ محمد کاظم خراسانى معروف به آخوند خراسانى.
تولد آن مرحوم در سال 1255 قمرى در مشهد مقدس نام پدر وى آخوند ملا حسین از اهل هرات بوده است، آخوند پس از گذراندهن مقدارى از تحصیلات خود در مشهد همسر اختیار کرد بعد از آن براى تحصیل به نجف رفت استادان آخوند به این شرح است:
حضرت آیت الله العظمى شیخ مرتضى انصارى قده سره و حضرت آیت الله العظمى سید على شوشترى و حضرت آیت الله العظمى مجاهد کبیر میرزا حسن شیرازى مرحوم آخوند بیش از چهل سال تدریس کرد، 1700 شاگرد داشت که یکصد نفر آنها مجتهد بودند.
به یک نقل دیگر یکى از شاگردان آخوند مىگوید: یک شب تعداد شاگردان ایشان را شماره کردم به سه هزار نفر شدند علماء بزرگ ایران و عراق شاگردان ایشان بودند که همه مرجع تقلید بودند چهاره نفر آنها را نام برده شده:
اول: آیت الله العظمى شیخ محمد حسین نائینى
دوم: آیت الله العظمى شیخ محمد حسن صاحب جواهر
سوم: آیت الله العظمى سید شمس الدین صاحب علم انساب
چهارم: آیت الله العظمى شیخ عبدالکریم حائرى موسس حوزه علمیه قم
پنجم: آیت الله العظمى آقا ضیاء عراقى از بزرگان جهان تشیع بود
ششم: آیت الله العظمى سید ابوالحسن اصفهانى مرجع تقلید
هفتم: آیت الله العظمى سید محمد تقى خوانسارى مرجع تقلید
هشتم: آیت الله العظمى سید صدرالدین صدر مرجع تقلید بود
نهم: آیت الله العظمى سید جمال الدین گلپایگانى مرجع تقلید بود
دهم: آیت الله العظمى حاج آقا حسین بروجردى مرجع تقلید بود
یازدهم: آیت الله العظمى سید ابوالقاسم کاشانى دینى و سیاسى
دوازدهم: آیت الله العظمى حاج آقا بزرگ تهرانى رحمه الله صاحب کتاب الذریعه
چهاردهم: آیت الله العظمى سید محمود شاهرودى مرجع تقلید
پانزدهم و چند دیگر بوده که ذکر نشده تمام آقایان که ذکر شده همه مراجع تقلید و شاگردان مرحوم آخوند بودند(3)
