توسل به غیرخدا هر چند مانند پیامبران، امامان، فرشتگان یا بندگان صالح جایز نیست؛ اگر چه نزد خداوند بالاترین مقام ها و منزلت ها را داشته باشند.
حقیقت توسل، ص: 8
مالک: سوال این است که: چرا توسل به آنان جایز نیست؟!
یوسف: انسان پس از مرگ نابود و معدوم شده، از بین مى رود و از چنین کسى هیچ گونه استفاده اى نمى شود؛ پس چگونه به موجودى که اینک نابود شده، متوسل مى شوند؟
مالک: به چه دلیل مى گویى که مردن، نابود شدن است؟ و چه کسى این را مى گوید؟!
یوسف: امام محمدبن عبدالوهاب مى گوید: به صالحان از دنیا رفته متوسل شدن در واقع دست به دامن معدوم شدن است و این کار از نظر عقل ناپسند و زشت است.
یکى از پیروان او نقل مى کند که مى گفت: «این عصاى
حقیقت توسل، ص: 10
من (العیاذ بالله) بهتر و سودمندتر است از، چرا که از این عصا براى کشتن مار و عقرب و امثال آن مى توان استفاده کرد؛ در حالى که محمد (صلى الله علیه و آله و سلم) مرده است و سودى از او بر نمى آید» «1»
اینها گویاى ناپسندى و قبیح بودن توسل به مردگان است؛ اگرچه آن مرده پیامبرى چون رسول خدا باشد (!!)
مالک: اگر هم حرف تو درست باشد، آیا به صرف توسل به یک مرده، شخص، مشرک مى شود؟!
یوسف: علماى بزرگ ما چنین مى گویند.
مالک: ابتدا باید بگوییم که قضیه کاملا برعکس است؛ زیرا با مرگ، حیات برزخى انسان شروع مى شود و نیستى و عدم براى او راه ندارد. با مرگ انسان، عوالمى براى او آشکار و کشف مى شود که در زمان حیاتش کشف نشده بود. قرآن در این زمینه آیات فراوانى دارد؛ از جمله مى گوید: «ما پرده ات را (از جلوى چشمانت) برداشتیم و دیده ات امروز نیز است» (فکشفنا عنک غطاءک ...) «2»
______________________________
(1). ر. ک: کشف الارتیاب، ص 139، به نقل از: خلاصه الکلام، ص 230.
(2). ق (50)، آیه 22.
حقیقت توسل، ص: 11
«وکسانى که در راه خدا کشته شده اند، مرده نخوانید، بلکه آنان زنده اند ولى شما نمى دانید.»
(ولا تقولوا لمن یقتل فى سبیل الله اموات بل احیاء ولکن لا تشعرون» «1»
صحیح بخارى- که به نظر اهل سنت بسیار معتبر است- مى گوید: «پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) به کنار قلیب بدر (جایى که کشتگان سپاه شرک در آن افکنده شدند) آمد و خطاب به مرده هاى مشرکان فرمود: آنچه را که خداى ما به ما وعده داده بود، حق یافتیم، آیا شما نیز وعده خدایتان را حق یافتید؟
به حضرت گفته شد: (مردگان را به پاسخ دادن) فرا مى خوانید؟! پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: شما از آنان شنواتر نیستید.) «2»
ابوحامد غزالى (یکى از بزرگان اهل سنت) مى گوید: «برخى مى پندارند که مرگ، نابودى است؛ این پندار ملحدان و (کافران) است» «3»
یوسف: امام غزالى اعتقاد به نابودى پس از مرگ را کفر و الحاد مى داند؟! .. کجا این مطلب را نوشته است؟
______________________________
(1). بقره (2)، آیه 154.
(2). صحیح بخارى، ج 1، ص 462، باب 85، ح 1304.
(3). احیاء العلوم، ج 4، ص 493، باب 7.
حقیقت توسل، ص: 12
مالک: در کتاب احیاء العلوم این مطلب را بیان داشته است.
یوسف: این سخن باور نکردنى و شگفت انگیز است.
مالک: این سخن غزالى شگفت انگیز نیست؛ بلکه بى اطلاعى برخى از افراد از آن، جاى تعجب دارد!! آیا خطاب به پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) به کشتگان قلیب بدر، دلیل روشن و قاطعى بر این نیست که انسان ها بعد از مرگ از بین نمى روند؟ اگر این مردگان از بین رفته باشند، نه قدرت شنوایى دارند و نه توان فهم، لذا جایى براى گفته پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) باقى نمى ماند. حال این در مورد کشتگان بدر است و وضعیت دیگران به خصوص شهیدان و اولیا- روشن تر است.
یوسف: با تعجب (در حیرتم که چگونه در این سال هاى دراز در این آیات تعمق نکرده ام تا به مقصود آنها پى ببرم و چگونه) حتى یک بار (این حدیث پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) و گفته یکى از علماى بزرگمان را نشنیده ام!!
مالک: حال پذیرفتى که گفته شیعه مبنى بر نابود نشدن انسان پس از مرگ، درست و مبتنى بر واقعیت است؛ یا اینکه همچنان در شک و تردید به سر مى برى؟
حقیقت توسل، ص: 13
یوسف: نه در این گفته شکى ندارم؛ اما چیز دیگرى مرا حیرت زده کرده است؟
مالک: چه چیزى موجب سرگشتگى و حیرت تو است؟!
یوسف: به رغم این حدیث روشن پیامبر و تصریح و اعتقاد غزالى، چرا محمدبن عبدالوهاب معتقد است: انسان ها پس از مرگ نابود مى شوند و آن حرف جسارت آمیز را درباره پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) مى گوید؟
مالک: نه، نباید مردد باشى؛ باید افراد را در ترازوى قرآن و سنت و سیره گذشتگان صالح بسنجى. چنان که گفتار و کردار آنان با قرآن سنت و سیره صالحان مطابقت داشت، بپذیر؛ در غیر این صورت اگر انحراف و اشتباهى از هر کسى و در هر جایگاهى دیدى، باید از او بیزارى جسته، از حقیقت پیروى کنى.
یوسف: من نیز با تو موافقم و مى کوشم راه درست و حقیقى را دنبال کنم؛ نه دیدگاه سلیقه اى و اشتباه افراد و گروه ها را.
خوب، من مى پذیرم که انسان با مرگ از بین نمى رود؛ اما با وجود این اندیشه که مى گوید:
حقیقت توسل، ص: 14
«توسل به خلق خدا، شرک و بریدن از دین است» چگونه مى توان به پیامبر یا اولیاى الهى متوسل شد؟
مالک: من از تو سوالى مى پرسم و آن اینکه آیا دست به دامان زندگان شدن و درخواست نیاز از آنان کردن و التماس دعا گفتن و یا بیان این مطلب که: اى حمید، دینارى به من بده، یا از خدا برایم طلب آمرز کن و ... از نظر شرع اشکالى دارد؟!
یوسف: ... نه، البته که جایز است.
مالک: حال که روشن شد انسان مرده نیز همانند زندگان مى شنود، توسل به وى چه مانعى دارد؟!
یوسف (درنگى کرده، سپس مى گوید): همین طوراست که مى گویى، نباید این گونه خواستن، اشکالى داشته باشد.
مالک: آرى توسل به آنان هیچ اشکالى ندارد و این هم در قرآن آمده و هم روایات فراوانى از شیعه و سنى در این باره نقل شده است.
حقیقت توسل، ص: 15
