1270 تا 1339 ش
آیتالله حاج شیخهاشم قزوینى، در سال 1270 ش در قزوین متولد شد. مقدمات و قسمتى از سطح را در زادگاهش آموخت و براى تکمیل معلومات خود، به اصفهان رفت و دوره کامل خارج فقه را نزد مرحومکلباسى فراگرفت. وى پس از کسب اجازه اجتهاد از آیتالله حاجمیرزا محمد آقازاده و آیتالله میرزامهدى غروى اصفهانى، به مشهد مقدس سفر کرد و بهتدریس سطوح عالى فقه و اصول پرداخت. رسائل، مکاسب، کفایه و خارج اصول دروسى بودند که مرحومقزوینى در مدرسههاى فاضلخان و نوّاب مشهد، تدریس مىکردند.
آیتالله شیخهاشم قزوینى در مدتزمانى کوتاه، تأثیر ژرفى بر فضاى علمى و معنوىِ حوزه علمیه مشهد گذاشتند. شاگردان ایشان امروزه بعضاً از نامآوران و مشاهیر ایران و جهان اسلام بهشمار مىآیند. از آنجملهاند: آیتالله حاج میرزا مهدىِ نوغانى، آیتالله واعظ طبسى، استاد محمدتقى شریعتى، استاد کاظم مدیرشانهچى، استاد محمدرضا حکیمى و نیز حضرت آیتالله خامنهاى، رهبر معظم انقلاب.
اختران آستان، ص: 9
رهبر انقلاب، استاد خود را عالِمى بسیار متین، خوشبیان، اهل معنى، زاهد، بىاعتنا به دنیا و درعینحال بسیار روشنفکر معرفى کردهاند و استاد حکیمى، ایشان را نمونه مثالزدنىِ عالم دینى و روحانى اسلامىِ واقعى برشمرده است.
تبلیغ احکام و رسیدگى به امور مردم، یکى دیگر از خصوصیات این عالم ربّانى بود. وى همهساله در ایام تعطیلىِ حوزه علمیه، به زادگاه خود، دهستان قلعه، مسافرت مىکرد و در آنجا، مجالس وعظ تشکیل مىداد و مردم را موعظه مىکرد. ضمناً، به امور عمرانى آن محل هم همت مىگماشت. ساخت آبانبارهاى متعدد و تعمیر تعدادى مسجد و ...، ازایندست اقدامات است.
آیتالله قزوینى در حیات خود، در مسائل سیاسىِ خراسان و موضعگیرى درمقابل سیاستهاى دینستیزانه دوران پهلوى نیز نقشآفرینى کرد؛ بهطورىکه ازجمله دستگیرشدگانِ نهضت گوهرشاد بود. وى پس از انتقال به تهران، تا پایان حکومت رضاخانى اجازه
اختران آستان، ص: 10
بازگشت به مشهد را نیافت. آیتالله حاج شیخهاشم قزوینى در 20 ربیعالثانى 1381، مصادف با 22 مهر 1339، درگذشت و پیکر پاکش را در حرم مطهر، در راهروى رواق دارالضیافه، جنب کفشدارى 7 فعلى، دفن کردند.
اختران آستان، ص: 11
آیتالله میلانى؛ مرجع بیدار
1313 تا 1395 ق (1354 ش)
آیتالله سیّدمحمدهادى حسینى میلانى در سال 1313 ق، در خاندان فقاهت و اجتهاد، در نجف اشرف متولد شد. ایشان پس از طى مقدمات در نجف، دروس خارج فقه، اصول، فلسفه، کلام، تفسیر، اخلاق و ریاضیات را نزد استادان بزرگ زمان خویش، یعنى شیخالشریعه اصفهانى، میرزاحسین نائینى، سیّدحسین بادکوبهاى و سیّدابوالقاسم خوانسارى، آموخت و علاوه بر اجتهاد، اجازه روایى از علماى مطرح زمانه، دریافت کرد. آیتالله میلانى پس از تشرف به مشهد مقدس و زیارت امامرضا (ع) بهدرخواست مردم و علماى مشهد، در این شهر ماند و در جایگاه مرجع تقلید، به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت.
ایشان با اوجگیرى مبارزات مردم در نهضت ملىشدنِ نفت و پس از آن، قیام امامخمینى (ره)، همگام با ملت ایران به مبارزه با رژیم شاه پرداخت و در حمایت از امامخمینى (ره) و نظریات سیاسى ایشان، در پیامى اظهار داشت: «آنچه شما گفتهاید، گفته همه روحانیان، بلکه گفته اولیاى خدا و ائمه اطهار (علیهمالسلام) است.»
آیتالله میلانى در کنار مبارزات سیاسى و مرجعیت
اختران آستان، ص: 12
دینى، از تبیین و ترویج دین اسلام و حقّانیت شیعه نیز غافل نبود و در مدت اقامت در مشهد، صدها نفر بهدست ایشان، به اسلام گرویدند: از آنجمله، پروفسور بولوین، جرّاح بلژیکى، است که پس از اسلامآوردن نام عبدالله را براى خود برگزید و هماکنون آرامگاهش در خواجهربیع مشهد قرار دارد.
ازجمله تألیفات مهم آیتالله میلانى در زمینههاى فقهى، اصولى، اعتقادى و ادبى، مىتوان به قادتُنا کَیف نَعرفُهُم، در نُه جلد درباره زندگانى و فضائل چهارده معصوم (علیهمالسلام)، محاضرات فى الفقه الامامیه، در ده جلد در موضوعات فقهى، تفسیر سوره جمعه و تغابن، مختصر الاحکام، حاشیه المکاسب و مناسک حج اشاره کرد.
آیتالله سیّدمحمدهادى میلانى، پس از عمرى خدمت و مجاهدت، در آخر رجب 1395، همزمان با 17 مرداد 1354، در مشهد مقدس درگذشت. او را در رواق توحیدخانه، واقع در پشت سرِ مبارک، بهخاک سپردند.
اختران آستان، ص: 13
