اختران آستان 2 شیخ طبرسى؛ پیشواى مفسران
اختران آستان، ص: 2
شیخ طبرسى؛ پیشواى مفسران
468 تا 548 ق
ابوعلى فضلبنحسن، معروف به شیخ طبرسى و ملقّب به امینالاسلام، در سالق متولد شد. وى پس از فراگیرى مقدمات در مشهد مقدس، تحصیلِ ادبیات عرب، قرائت و تفسیر، حدیث، حساب و جبر، فقه و اصول و کلام راآغاز کرد و در این علوم، تبحّر یافت. شیخ طبرسى از استادان بهنامِ عصر خود، ازجمله شیخ طوسى و ابنبابَوَیه قمى کسب علم کرد. از شاگردان شایسته شیخ، باید به فرزندش ابونصر حسین بنفضل، صاحب کتاب مکارم الاخلاق، محمد بن على بن شهر آشوب، نویسنده کتاب معالم العلماء و نیز علامه قطب راوندى اشاره کرد.
گرچه مورّخینى نظیر بیهقى، تألیفات شیخ طبرسى را بسیار دانستهاند، آنچه اکنون باقى مانده است به بیست عنوان نمىرسد؛ از آنجمله است:. مجمع البیان، در ده جلد که از بهترین تفاسیر شیعه بوده و
اختران آستان، ص: 3
بهعنوان سرآمد تفاسیر، پس از شیخ در کانون توجه همه مسلمانان قرار گرفته است؛ 2. جوامع الجامع که جامع فواید مجمع البیان و تفسیر کشاف زمخشرى است؛ 3 اعلام الورى باعلام الهدى، در فضایل معصومان (علیهمالسلام) که جمع نظریات شیعه و سنّى است.
برخى تاریخنگاران، انگیزه اولیه شیخ طبرسى را براى نوشتن تفسیر، اینگونه روایت کردهاند: سکتهاى بر شیخ عارض مىشود و خانوادهاش بهگمانِ وفات او، دفنش مىکنند. وى پس از بههوشآمدن و خود را گرفتاردیدن، نذر مىکند که درصورت رهایى، یک دوره تفسیر بنویسد. از قضا، کفندزدى قبر شیخ را نبش مىکند و اسباب نجات او را فراهم مىآورد. وى تفسیر بزرگ مجمع البیان را پس از این واقعه، مىنویسد.
امینالاسلام طبرسى، سرانجام، پس از هشتاد سال، در 548 ق در سبزوار وفات کرد و پس از انتقال بدن مطهرش به مشهد، او را در گورستانى دفن کردند که بعدها به قتلگاه معروف شد. آرامگاه شیخ طبرسى، درحالحاضر، در ضلع شمالشرقى حرم مطهر و ابتداى خیابان طبرسى واقع است.
اختران آستان، ص: 4
شیخ بهایى؛ فقیه ذوفنون
953 تا 1030 ق
بهاءالدینمحمد، معروف به شیخ بهایى، فرزند عزّالدینحسین، در صبحگاه ذىحجه، در جبلعامل لبنان، چشم بهجهان گشود. نسَب ایشان به حارث همدانى، صحابى معروف حضرت على (ع) مىرسد.
شیخ بهایى در 13 سالگى، در سال 966 ق، بهاتفاق پدر و مادرش به ایران مهاجرت کرد. او علوم رایج را در حوزههاى علمیه قزوین و اصفهان، نزد استادان فرزانهاى همچون پدر بزرگوارش، ملاعبدالله مدرّس یزدى، مولانا افضل قاضى و ... فراگرفت و شاگردان بىنظیرى نظیرِ ملّاصدراى شیرازى، فیض کاشانى، فیض لاهیجى، محمدتقى مجلسى و ... تربیت کرد.
ایشان براى ترویج فرهنگ اسلام و گشایش کار مردم، به دربار شاهعباس صفوى راه یافت و مقام شیخالاسلامى را عهدهدار شد که بزرگترین مقام دینى و دیوانىِ ایرانِ آنروز
