پورتال اوقات فراغت اداره کل تبلیغات اسلامی چهارمحال و بختیاری

خوشبختانه با گذشت زمان و پیشرفت علوم هر روزه بعد جدیدى از تاثیر نماز بر زندگى انسان روشن مى گردد.

یکى از ابعاد نماز که امروزه مورد توجه دانشمندان اسلامى و غیر اسلامى قرار گرفته، تاثیرات مسائل معنوى از جمله نماز، دعا و راز و نیایش با خداوند متعال بر روح و روان انسان مى باشد که اعترافات این دانشمندان در این باره بسیار جالب و قابل تامل مى باشد.

در اینجا به دلیل اختصار تنها به گوشه اى از آثار نماز بر روح و روان انسان اشاره نموده و براى کسب اطلاعات بیشتر، شما را به مطالعه کتاب مفصلى که در این زمینه به نگارش در آمده دعوت مى نمائیم.

آرامش بخشى نماز

اضطراب بیمارى شایع قرن اتم و کهکشان است، پیشرفت سریع و پیچیده تمدن و در عین حال بى توجهى به ارزش هاى مذهبى و خانوادگى هر روز بیش از پیش براى افراد و اجتماع اضطراب هاى جدید بوجود مى آورد بگونه اى که هر روز آمار بیمارى هاى روانى، و مصرف قرص اعصاب و در نتیجه آمار خودکشى و دیوانگى بیشتر مى شود.

با این که دلایل علمى مختلفى از دیدگاههاى مختلف بعنوان دلایل بروز اضطراب و تشدید آن ارائه شده است اما همچنان دور شدن از ایمان مذهبى بعنوان یک عامل عمیق در بروز اضطراب نقش غیر قابل انکارى دارد.(1) و به این ترتیب نقش پیشگیرى کننده و حتى درمانگر مذهب در مورد اضطراب قابل بررسى است.

بهترین راه حل براى رفع این مشکل فراگیر، چیزى جز یاد خدا و ایمان و اُنس با نماز نیست کما این که که خداوند متعال تصریح نموده: «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب».(2) (همانا با یاد خداوند دل ها آرامش مى یابد»

امروزه بسیارى از دانشمندان علوم روانى و روان پزشکان نیز، به این نکته پى برده اند که دعا و بر پا داشتن نماز و اعتقاد محکم به خداوند و دین، نگرانى، تشویش، یأس و ترس را- که موجب بسیارى از بیمارى هاى روحى است- بر طرف مى سازد.

«دیل کارندگى» روان شناس مشهور غرب مى نویسد: «در آمریکا، یه طور متوسط در هر 35 دقیقه یک نفر خودکشى مى کند و در هر دو دقیقه یک نفر دیوانه مى شود. اگر این مردم از تسکین خاطر و آرامش- که دین و عبادت به آدمى مى بخشد- نصیبى داشتند، ممکن بود، از اغلب این خودکشى ها و بسیارى از دیوانگى جلوگیرى شود.».(3)

تقویت روحیه در زمان بروز مشکلات‏

نماز در تقویت روحیه انسان به هنگام بروز مشکلات و گرفتارى ها نقش بسیارى دارد، چه عملى بهتر از نماز و پیوند با خدایى که فرمانش در تمام جهان هستى نافذ است و همه چیز در برابر اراده او سهل و آسان است

ایجاد امید

ایمان به خدا و راز و نیاز با او به انسان امید و توان مى دهد، احساس مى کند به پناهگاه مطمئن و باقدرتى متکى است و بدین دلیل، احساس امید و توانمندى مى کند و اگر این ارتباط با آن منبع عظمت و رحمت قطع باشد، احساس دل تنگى و نگرانى در او ایجاد مى شود و به بیماریهاى روانى گرفتار مى آید.

روانشناسان و روانکاوان بزرگى همچون یونگ، اریک فروم، ویلیام جیمز و دیگران به این حقیقت اشاره کرده اند و ایمان به خدا را اساس و پایه پیشگیرى و معالجه بیمارى روانى مى دانند.

«دیل کارنگى» مى نویسد: «هنگامى که کارهاى سنگین، قواى ما را از بین مى برد و اندوه ها هر نوع اراده اى را از ما سلب مى کند و بیشتر اوقات، که درهاى امید به روى ما بسته مى شود، به سوى خدا روى مى آوریم. ولى اصلا چرا بگذاریم روح یأس و ناامیدى بر ما چیره شود؟ چرا همه روزه به وسیله خواندن نماز و دعا و بجاى آوردن حمد و ثناى خداوند، قواى خود را تجدید نکنیم؟»

حضرت على (علیه السلام) مى فرماید: «پروردگارا، تو از هر مونسى براى دوستانت مونس ترى و از همه آن ها براى کسانى که به تو اعتماد کنند، براى کارگزارى آماده ترى... اگر تنهایى سبب وحشت آنان گردد یاد تو مونس آنهاست و اگر سختى ها بر آنان فرو ریزند به تو پناه مى برند.».(4)

احساس عزّت‏

عزّت به معنى نفوذناپذیرى است. در مکتب انبیا تمام عزّت ها از آنِ خداست، چنانکه همه قدرت ها از اوست. لذا قرآن از کسانى که به سراغ غیر خدا مى روند انتقاد مى کند که آیا از غیر خدا عزّت مى خواهید؟.(5)

طبیعى است که اتصال به عزیزِ مطلق و قدرت بى نهایت، به انسان عزّت مى دهد. چنانکه کلماتى همچون «اللّه اکبر» طاغوت ها را در نزد انسان حقیر و او را در برابر آنها عزیز مى کند.

لذا قرآن به ما دستور مى دهد که در سختى ها و مشکلات از نماز و عبادت کسب قدرت و قوّت کنیم: «وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاهِ».(6) (از صبر و نماز یارى جویید).(7)

تمرکز حواس‏

افراد موفق کسانى هستند که مى توانند در امرى تمام افکار خود را متمرکز کنند و تمام دانستنیهاى خود را درباره آن بیاورند و به کار بندند. براستى اگر روح و فکر ما به طور کامل در نقطه اى متمرکز شود یا براى امرى به کار افتد نیروى شگفت انگیز و فوق العاده اى مى آفریند.

ویلیام جیمز که پدر روانشناسى جدید محسوب مى شود، مى گوید:

فرق بین افراد نابغه با دیگران، یک موهبت فطرى نیست بلکه مربوط به توجه کاملى است که به موضوعات و نتیجه هاى آن مبذول مى دارند و میزان نبوغ بستگى به میزان و درجه تمرکز افکار شخصى دارد.

در مورد این که چگونه مى توان این نیرو را در خود ایجاد کرد ویلیام مولتن در مجله ریدرز دایچست مى نویسد:

این نیرو تمرکز فکر به وسیله تمرین به دست مى آید و البته تمرین احتیاج به شکیبایى و پایدارى دارد. وقتى توانستى افکارت را پى در پى 50 یا 100 بار در موضوعى متمرکز کنى لاجرم سایر افکار و خاطره ها جاى خود را به موضوع مورد نظرتان خواهد داد. سرانجام عادت خواهى کرد که در هر امرى با اراده خود ذهن را متمرکز سازى.

از تمام مطالب فوق نتیجه مى گیریم که نماز بهترین وسیله براى پرورش د تمرکز فکر و حواس در انسان است. زیرا نمازگزارى که مى کوشد با تمام قدرت افکار خود را در یک جا جمع کند تا نمازش با خشوع و حضور قلب باشد، بدون تردید این عمل در وى عادت مى شود و مى تواند در هر موردى تمام افکار خود را متمرکز سازد و در نتیجه به ترقیات و اکتشافات مهمى نایل گردد..(8)

بهبود افسردگى و اختلالات روانى‏

اگر انسان به دلیل عدم اعتقاد به خدا، پناهگاه و ماوایى امن نداشته باشد تا بدان التجا جوید، نهایتا به بن بست و پوچى رسیده و خود را خبط طبیعت پنداشته و بدین گونه خود را دچار امراض روانى لاعلاجى گرداند.

لذا، نماز یکى از موثرترین و بهترین راه هاى درمان این گونه امراض روحى است، زیرا که نماز و نیایش، راز و نیاز با مبدا هستى است که انسان به اصطلاح عقده گشایى مى کند و آنچه در دل و قلبش پنهان دارد، بیرون ریزد و با خالق خود به امید گشایش راز دل خود را در میان مى گذارد و همین امر امید به استجابت دعا و نمازش است که به شخص نیرو و حیاتى تازه بخشیده و او را از چنگال مخوف برخى از امراض د روحى و روانى رهایى مى بخشد.

پروفسور ویلیام جیمز در این باره مى گوید:

در خصوص شفا یافتن بیمار به وسیله دعا و نماز باید گفت: چنانکه حقایق و واقعیت هاى پزشکى را قبول داشته باشیم، پزشکانى چند اظهار داشته که در بسیارى از موارد دعا، در بهبودى حال بیمار موثر بوده است. بنابر این باید دعا را در معالجه بیماران یکى از وسایل موثر دانست. در مورد بسیارى از مردم، دعا براى معالجات امراض روحى بسیار موثر بوده است و در نتیجه صحت بدنى و جسمى آنها را در پى خواهد داشت.

حتى بقول دکتر کارل وقتى نیایش ساده و به صورت اداى طوطى وار جملاتى باشد، اثرى بر روى رفتار و سلوک فرد مى گذارد..(9)

بهترین راه تسکین غم و اندوه‏

بانو دکتر روز هلوردنج که از مشاورین پزشکى بوستن در آمریکاست گوید: