فضیلت ماه مبارک رمضان از نگاه قرآن و احادیث/آماده شدن برای ضیافت الهی
یکی از ماههای بسیار پر برکت و پر اهمیت از نگاه اهل البیت (علیهم السلام ) ماه مبارک رمضان میباشد. شاید بیشترین روایاتی که ماههای قمری وارد گردیده است، مربوط به ماه مبارک رمضان باشد .
به گزارش نشاط ،
رمضان ماه خدا
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمود: شعبان ماه من است، و رمضان ماه خداوند متعال، رمضان بهار فقیران است، و خداوند متعال هم این قربانىها را بدین جهت قرار داده، که افراد مسکین سیر شوند، پس به آنها طعام بدهید.
اتفاقات مهمی که دراین ماه مبارک اتفاق افتاده است
لازم به تذکر است که خیلی از وقایع در این ماه شریف اتفاق افتاده است که خود اهمیت این ماه را میرساند؛ مانند اینکه شبی که مسیح (علیهالسلام) به آسمان رفت، نقل میکنند که طبق برخی روایات، شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان بوده است. (1) و یا به نقل شیخ مفید، ولایتعهدی امام رضا (علیه السلام) در این ماه رخ داده است و همچنین در سومین روز از این ماه شریف جنگ تبوک که یکی از جنگهای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) میباشد، رخ داده است؛ و باز نیز در این ماه شریف وفات حضرت ابوطالب در هفتمین روز از این ماه و وفات حضرت خدیجه در دهمین روز این ماه رخ داده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آن سالی که این دو اتفاق ناگوار رخ داد را عام الحزن (یعنی سال اندوه) نامگذاری فرمودند؛ و باز در دوازدهمین روز از این ماه شریف به دستور پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) عقد اخوت و برادری بین مومنین بسته شد. در پانزدهمین روز این ماه که نیمهی ماه مبارک رمضان باشد، مقارن با ولادت با سعادت حضرت امام حسن مجتبی (علیه السلام) میباشد؛ و همچنین جنگ بدر نیز در ماه رمضان سال دوم هجرت، پس از مقطع نزول سوره رخ داد و برخی از آیات جهادی این سوره در پی زمینهسازی این جنگ است. که در روز هفدهم و یا هجدهم از ماه مبارک رمضان رخ داده است. (2) باز نیز در بیستم این ماه فتح مکه و پیروزی مسلمانان در مقابل مشرکین مکه رخ داد. در نوزهمین روز این ماه ضربت خوردن امام المومنین حضرت علی (علیه السلام) و شب بیست و یکم شهادت ایشان رخ داد؛ و آخرین اتفاقاتی که میتوانیم از آن یاد نمائیم این است که جنگ نهروان (ییکی از جنگهای تحمیلی بر حضرت علی «علیه السلام») در روز بیست و چهارم این ماه رخ داده است. (3)
1- کتاب الخصال، ج 2، ص 508
2- تفسیر تسنیم، ج 2، ص 53
3- ره توشه تبلیغی، استاد قرائتی
علت نام گذاری ماه رمضان
ماه رمضان را از این جهت رمضان نامیدهاند که در آن ماه گاهى از شدت گرما برههاى گوسپندان و کره شترها مىمردهاند و گفته شده است به این نام، از آن جهت نامیده شده که گناهان را ذوب و نابود مىکند.
از پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله روایت شده که این ماه رمضان نامیده شده، زیرا «یرمض الذّنوب» است یعنى گناهان را مىسوزاند (مىآمرزد).
معنى رمضان و نهی از اینکه آن را رمضان صدا بزنند
رمضاناز مصدر «رمض» به معناى شدت گرما، و تابش آفتاب بر رمل... معنا شده است، انتخاب چنین واژه اى براستى از دقت نظر و لطافت خاصى برخوردار است. چرا که سخن از گداخته شدن است، و شاید به تعبیرى دگرگون شدن در زیر آفتاب گرم و سوزان نفس و تحمل ضربات بى امانش،زیرا که رمضان ماه تحمل شدائد و عطش می باشد، عطشى ناشى از آفتاب سوزان یا گرماى شدید روزهاى طولانى تابستان .
وعطش دیگر حاصل از نفس سرکشى که پیوسته می گدازد، و سوزشش براستى جبران ناپذیر است.
1- شخصى بنام سعد، از امام باقر علیه السّلام روایت نموده و گفت: هشت تن در محضر آن بزرگوار بودیم و در باره «رمضان» صحبت مىکردیم، حضرت فرمود:
نگوئید «این رمضان» و نگوئید رمضان رفت، و رمضان آمد! زیرا «رمضان» نامى از نامهاى خداوند عزّ و جلّ مىباشد. نمىآید و نمىرود، آنکه مىآید و مىرود زائل و نیستشونده است، بلکه بگوئید: شهر رمضان (ماه رمضان) یعنى شهر اضافه گردیده به اسمى که نام خداست، ماهى که قرآن در آن ماه نازل گردید، و خداوند آن را حجّت و محلّ شادمانى براى اولیاء خود قرار داده است.
2- غیاث بن ابراهیم گوید: امام صادق علیه السّلام از پدر بزرگوارش از جدّش روایت نموده که فرمود: حضرت علىّ صلوات اللَّه علیه فرمودند: نگوئید رمضان، بلکه بگوئید «شهر رمضان» چون شما نمىدانید رمضان چیست!
شرح: «نهى در اینجا بمعنى حرام بودن نیست بلکه حمل بر کراهت شده است».
3. پیامبر اکر(ص): نگویید: رمضان؛ چون رمضان یکى از نام ھاى خداى متعال است، بلکه بگویید: ماه رمضان .
ماه مبارک رمضان از نگاه قرآن
اهمیت این ماه را از نگاه قرآن کریم نمیتوان انکار نمود که خدای تعالی در قرآن کریم اهمیت شایانی به این ماه قائل شدهاند چنانکه میفرماید:
1. أَیَّامًا مَعْدُودَاتٍفَمَنْ کَانَ مِنْکُمْ مَرِیضًا أَوْ عَلَى? سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَوَعَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْرًا فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ وَ أَنْ تَصُومُوا خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (بقره آیه 184) یعنی : چند روز معدودی را (باید روزه بدارید!) و هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد تعدادی از روزهای دیگر را (روزه بدارد) و بر کسانی که روزه برای آنها طاقتفرساست؛ (همچون بیماران مزمن، و پیرمردان و پیرزنان،) لازم است کفّاره بدهند: مسکینی را اطعام کنند؛ و کسی که کارِ خیری انجام دهد، برای او بهتر است؛ و روزه داشتن برای شما بهتر است اگر بدانید!
2. شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى? وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَمَنْ کَانَ مَرِیضًا أَوْ عَلَى? سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلَا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَلِتُکْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى? مَا هَدَاکُمْ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُون(بقره آیه 185)یعنی : (روزه، در چند روز معدودِ) ماهِ رمضان است؛ ماهی که قرآن، برای راهنمایی مردم، و نشانههای هدایت، و فرق میان حق و باطل، در آن نازل شده است. پس آن کس از شما که در ماه رمضان در حضر باشد، روزه بدارد! و آن کس که بیمار یا در سفر است، روزهای دیگری را به جای آن، روزه بگیرد! خداوند، راحتی شما را میخواهد، نه زحمت شما را! هدف این است که این روزها را تکمیل کنید؛ و خدا را بر اینکه شما را هدایت کرده، بزرگ بشمرید؛ باشد که شکرگزاری کنید!
ماه مبارک رمضان از نگاه روایات و حدیث
باب فضیلت ماه رمضان و ثواب روزه داشتن آن
1. از جابر نقل شده است که امام باقر (ع) فرمود: اى جابر، هر کس ماه رمضان بر او در رسد و روزها را روزه بگیرد و بخشى از شب را به عبادت برخیزد، و دامن و زبان خود را از حرام نگه دارد و چشم خود را از حرام بپوشد و به کسى آزار نرساند، مانند روزى که مادرش او را زاییده است از گناهان خود بیرون مىرود. راوى مىگوید: به امام (ع) گفتم: فدایت شوم، این حدیث چه نیکوست! فرمود: این شرط هم چه سخت است!
2. و نیز از جابر نقل شده است که امام باقر (ع) فرمود: پیامبر خدا (ص) چون به هلال ماه رمضان نظر مىکرد، رو به قبله مىنمود، سپس مىگفت: «خداوندا، این ماه را همراه با امنیت و ایمان، و سلامتى و اسلام، و تندرستى شکوهمند، و روزى وسیع، و دفع بیماریها، و تلاوت قرآن، و یارى بر نماز و روزه، بر ما نو بگردان. خداوندا، ما را براى ماه رمضان سالم نگهدار و آن را نیز براى ما سالم بدار، و آن را از جانب ما بپذیر، تا ماه رمضان در حالى تمام شود که ما را آمرزیده باشى». سپس رو به سوى مردم مىکرد و مىفرمود: اى گروه مسلمانان، هنگامى که هلال ماه رمضان طلوع مىکند، شیاطین سرکش به زنجیر کشیده مىشوند، و درهاى آسمان و درهاى بهشت و درهاى رحمت همه گشوده مىشود، و درهاى دوزخ را مىبندند، و دعا مستجاب مىگردد، و هنگام هر افطارى براى خدا آزادشدگانى خواهد بود که آنان را از آتش آزاد مىکند، و هر شب منادیى ندا مىکند: «آیا درخواستکنندهاى هست؟ آیا استغفارکنندهاى هست؟ خداوندا، به هر انفاقکنندهاى عوض ده و مال هر بخیلى را به دست تلف بسپار» تا چون هلال شوّال طلوع کرد، مؤمنان را ندا مىکنند که: صبحگاهان براى گرفتن جایزههاى خود حاضر شوید که آن روز، روز پاداش است. سپس امام باقر (ع) فرمود: آگاه باشید، سوگند به آن کسى که جانم به دست اوست، این جایزهها دینار و درهم نیست [بلکه آمرزش و رحمت الهى است].
3. زراره مىگوید: امام باقر (ع) فرمود: هنگامى که پیامبر (ص) از عرفات بازگشت و به سوى منى حرکت کرد، وارد مسجد شد. مردم بر گرد او جمع شدند و در باره شب قدر از او سؤال کردند. پیامبر (ص) براى خطبه بپاخاست و پس از ثناى خدا فرمود:
«امّا بعد، کدام یک از شما در باره شب قدر از من سؤال کردید؟ من آن را از شما پنهان نکردهام، زیرا بدان آگاه نیستم. اى مردم، بدانید که هر کس ماه رمضان بر او در رسد و سالم و تندرست باشد، پس روزها را روزه بگیرد و پاسى از شب را به عبادت برخیزد و مراقب نماز خویش باشد و به نماز جمعه رهسپار شود و در نماز عید فطر حاضر گردد، قطعا شب قدر را درک کرده و به جایزه پروردگار رسیده است. راوى گفت: امام صادق (ع) فرمود: به خدا سوگند به جوایزى رسیده است که مانند جوایز بندگان نیست.
4. ابو بصیر مىگوید: امام باقر (ع) فرمود: رسول خدا (ص) هنگامى که ماه رمضان فرا مىرسید و سه روز از ماه شعبان باقى مانده بود، به بلال مىفرمود که مردم را خبر کند. مردم گرد مىآمدند و پیامبر (ص) به منبر مىرفت و حمد و ثناى الهى به جاى مىآورد و سپس مىفرمود: اى مردم، این ماه که سرور ماههاى دیگر است فرا رسیده است. شبى در آن است که از هزار ماه بهتر است. در این ماه درهاى دوزخ بسته مىشود، و درهاى بهشت گشوده مىگردد. هر کس این ماه را درک کند و آمرزیده نشود، خدا او را از رحمت خود دور ساخته است، و هر کس پدر و مادرش را دریابد و مورد آمرزش قرار نگیرد، خدا او را از خود طرد کرده است، و هر کس نام من نزد او برده شود و بر من درود نفرستد و آمرزیده نشود، خداوند بزرگ او را از رحمت خود دور ساخته است.
5. زید بن على از پدرش از جدّش از على (ع) نقل کرده است که فرمود: چون ماه رمضان نزدیک شد، رسول خدا (ص) برخاست و حمد و ثناى الهى به جاى آورد، سپس فرمود: اى مردم، خداوند شرّ دشمن جنّى شما را از شما دور ساخته و فرموده است: «مرا بخوانید تا شما را پاسخ گویم» و وعده اجابت به شما داده است. آگاه باشید که خداوند بر هر شیطان سرکشى هفت فرشته از فرشتگان خود را گمارده است و تا این ماه تمام نشود آنها را رها نمىکند. بدانید که درهاى آسمان از شب اوّل این ماه گشوده است. آگاه باشید که دعا در این ماه پذیرفته مىشود.